najwyższy organ ustawodawczy w Polsce; od schyłku XV w. składał się z senatu, izby poselskiej i "króla w s." (traktowanego jako tzw. trzeci stan sejmujący); w czasach Księstwa W-wskiego i Król. Pol. - dwuizbowy (izba poselska i senat), w okresie międzywojennym początkowo jednoizbowy (do 1922 jako ustawodawczy), następnie izba niższa parlamentu; po II woj. świat. do 1989 ponownie jednoizbowy, ob. wraz z senatem stanowi najwyższą władzę ustawodawczą. S. wywodzi się z dawnych wieców dzielnicowych, które przerodziły się w zgromadzenia prowincjonalne, a od XV w. w zjazdy ogólnokrajowe zw. s. walnymi (przy czym prawo głosu mieli na nich król i senatorowie, szlachta jedynie przysłuchiwała się obradom, okrzykami wyrażając akceptację bądź sprzeciw); od sejmów 1493, 1496 i 1505 najwyższy organ ustawodawczy; zwoływany co 2 lata, jego uchwały zw. konstytucjami; s. stanowił prawa, określał budżet państwa i mógł nakładać nowe podatki; obradował jednomyślnie: głos sprzeciwu, zw. liberum veto, po zarejestrowaniu w sądzie grodzkim unieważniał wszystkie uchwały danego s. (nie tylko w sprawie, której dotyczył protest); w efekcie po 1652 (pierwszy zerwany s.) więcej niż co trzeci s. kończył się bez uchwał, czyli przede wszystkim bez ustalenia wysokości podatków (co nie obejmowało podatków stałych); związaną z tym niemoc władzy ustawodawczej przełamywano zawiązując s. "pod laską konfederacji", taki parlament przyjmował uchwały większością głosów; kilkakrotne próby reform s. okazały się nieskuteczne, dopiero Sejm Czteroletni przeprowadził zmiany, ale było już za późno na uniknięcie rozbiorów. W okresie Księstwa W-wskiego (1807-15) i Królestwa Pol. (1815-31) s. posiadał ograniczone uprawnienia w stosunku do władzy wykonawczej; składał się z senatu (odpowiednio 18 i 64 czł.) oraz izby poselskiej (do 1815 100 posłów, w tym 40 wybieranych z udziałem zamożniejszych przedstawicieli warstw nieszlacheckich; po 1815 126, w tym 51 z wyborów gminnych); po upadku powstania listopadowego Statut Organiczny Królestwa Pol. nie przewidywał zwołania s. W zaborze austr. od 1861 działał S. Krajowy. W 2 miesiące po odzyskaniu niepodległości I 1919 przeprowadzono w P. wybory do jednoizbowego s. ustawodawczego (początkowo tylko w Kongresówce i Małopolsce), którego gł. zadaniem było przygotowanie konstytucji (przyjęta III 1921); wprowadzała parlament dwuizbowy; liczył 444 posłów (208 od konstytucji 1935) i 111 senatorów; konstytucja kwietniowa znacznie ograniczyła szerokie wcześniej uprawnienia s. w zakresie ustawodawstwa i kontroli oraz powoływania rządu; ostatnie posiedzenie 2 IX 1939. Kolejny s. wybrano I 1947 w sfałszowanych wyborach; uchwalił konstytucję 1952; tak, jak i następne parlamenty do 1989 był zdominowany przez partię rządzącą (PPR, PZPR); wybory do s. były rodzajem plebiscytu (jedna lista wyborcza), wysoka w nich frekwencja i przeważający odsetek głosów popierających partyjnych kandydatów były raczej skutkiem zniechęcenia społeczeństwa niż miernikiem poparcia dla władz. VI 1989 odbyły się wybory do tzw. s. kontraktowego, w którym – w wyniku porozumień „okrągłego stołu” – większość miała przypaść kandydatom PZPR i jej koalicjantów (w wyborach do senatu nie stosowano ograniczeń). W następnych wyborach wprowadzono już demokratyczne zasady wyborcze (jedynym ograniczeniem od 1993 tzw. próg 5% eliminujący małe partie). S. działa poprzez komisje i podkomisje (gdzie przygotowuje się projekty aktów prawnych) oraz odbywa sesje plenarne (podczas których są uchwalane ustawy); posiada szerokie uprawnienia ustawodawcze oraz w zakresie powoływania i kontroli rządu; pomocą posłom służy kancelaria sejmu.
POLSKA. USTRÓJ POLITYCZNY. WŁADZA WYKONAWCZA, SEJMY ROZBIOROWE, POLSKA. USTRÓJ POLITYCZNY. WŁADZA USTAWODAWCZA, DESNA, TRYBUNAŁ STANU, , OKRĄGŁEGO STOŁU POROZUMIENIE, SACHA, JAROCHOWSKA, WIĘKSZOŚĆ KWALIFIKOWANA