WŁADZA

w najszerszym ujęciu jest aspektem większości stosunków społ. - relacji między jednostkami, grupami społ. lub między jednostką a grupą - oznaczającym możliwość podporządkowania i kontrolowania jednej strony przez drugą; stosunki władzy mają w zależności od dziedziny życia społ. i od typu zbiorowości, której dotyczą (np. władza rodzicielska, dyrektora, rządu) różny charakter i zakres: w. może opierać się na dobrowolnym przyzwoleniu, autorytecie i prawomocności bądź na przymusie i przemocy; w naukach społ. wyróżnia się dwa podstawowe typy w.: wynikającą z układu interesów gosp. w. ekonomiczną; opartą na tradycji, legalności bądź charyzmie przywódcy w. polit. (w systemach niedemokratycznych często opartą na przymusie i przemocy); w. ekonomiczna - to możliwość rozporządzania, dyktowania określonych zachowań i kontrolowania przedmiotu w. (praca, kapitał, produkty, podmioty gosp., ludzie i grupy społ.) przez podmiot w., który stanowić mogą ludzie (właściciele podmiotów gosp.), przedsiębiorstwa, instytucje i organizacje finansowe, korporacje międzynar., państwa; sprawowanie w. ekon. wypływa z posiadanej własności środków produkcji, produktów, podmiotów gosp., z wiedzy ekonomicznej (w. menadżerów i in. specjalistów) bądź z posiadania wpływów innego rodzaju (lobby na styku polityki i biznesu); teoria w. ekon. została rozwinięta przez marksizm; w. polityczna to możliwość wydawania decyzji i wymuszania posłuchu dla siebie przez grupę społ. lub jednostkę będącą podmiotem w.; podmiot ma możność wydawania decyzji i wymuszania posłuchu w grupie społ. stanowiącej przedmiot w. (w sposób legalny mocą tradycji, prawa, autorytetu lub nielegalnie, przy użyciu przemocy), natomiast przedmiot w. polit. musi się decyzjom podmiotu podporządkować i wykonywać jego polecenia; najbardziej znaną teorię w. polit. stworzył M. Weber, wg którego panowanie dzieli się na legalne (oparte na prawie - np. państwo demokratyczne), tradycyjne (wynikające z mocy tradycji, ze świętego charakteru władzy, która istniała "od zawsze" - np. monarchia absolutna) i charyzmatyczne (wynikające z nadzwyczajnych cech przywódcy - np. III Rzesza Hitlera); szczególnym rodzajem w. polit. jest dysponująca najszerszymi kompetencjami i największymi możliwościami wywierania wpływu w. państwowa obejmująca całą ludność danego terytorium i sprawowana przez wyodrębniony aparat biurokratyczny, opierająca się na sile lub autorytecie organów instytucjonalnych państwa; bezpośrednim podmiotem w. państwowej jest personel najwyżej ustawionych w hierarchii w. urzędów administracji państwowej; do elity w. należą także przedstawiciele najważniejszych partii polit., potężnych grup kapitałowych, środków przekazu; społ. podmiotem w. w państwach demokratycznych jest ogół ludności zamieszkującej dane państwo; w systemach autorytarnych społeczeństwo staje się przedmiotem w. sprawowanej na mocy tradycji i autorytetu lub przy użyciu przymusu i przemocy przez jednostkę (np. króla, I sekretarza) lub grupę oligarchiczną (np. magnaterię, komitet centralny, monopartię); aparat w. państwowej zbudowany jest na zasadzie jednolitości i centralizacji (np. w monarchiach absolutnych) lub na zasadzie trójpodziału w. na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

• władza, dojść do władzy, sprawować...
• WŁADZE, SYNONIM: parlament,...
• władza, „działacze samorządu...