-męczenników i "niektóre rzeczy z łaski Bożej". I część

Księgi narodu polskiego przedstawiają dzieje świata jako drogę ku Wolności - zmarnowanemu przez ludzi darowi Boga. Rzym został ukazany jako symbol despotyzmu, śmierć Chrystusa - jako zwycięstwo tyranii, a zarazem otworzenie drogi chrześcijaństwu, niosącemu wolność opartą na prawie Bożym. We współcz. świecie zdarzeniem analogicznym do ukrzyżowania był rozbiór Polski i dopełnione w powstaniu listopadowym jej męczeństwo. Posłannictwem Polaków jest więc przyniesienie światu wolności. W tej części pojawiła się też wizja sądu Wolności nad potępionymi narodami: zostaną odesłane do otchłani przypominającej carską Rosję. II część - Księgi pielgrzymstwa polskiego jest zbiorem nauk i przypowieści. Zawiera obraz męczeńskich dziejów Polski. Poeta nie ograniczył się do nadania sensu cierpieniu. Zażądał od Polaków wysiłku w celu duchowej odnowy świata - oczekiwał zgody, braterstwa, pogardy dla dóbr materialnych, poświęcenia dla ojczyzny i wolności. Nazwał emigrantów pielgrzymami zmierzającymi ku Wolności. Utwór kończy się Modlitwą pielgrzyma i Litanią pielgrzymską. Księgi zyskały ogromną popularność wśród emigracji (3 wyd. w ciągu kilku miesięcy). Także na terenie Polski były nielegalnie kolportowane (wyd. przez Ossolineum). Przetłum. na wiele języków, zyskały Mickiewiczowi międzynarodową sławę.