Niewiele wiemy o życiu tego wybitnego retora i pisarza, urodzonego w afrykańskiej Madaurze ok. 125 roku. Jego małżeństwo z bogatą wdową, Pudentillą (skądinąd matką bliskiego przyjaciela), którą poślubił w 155/156 n.e., sprowadziło nań w 158 r. oskarżenie o stosowanie magii: zachowała się mowa, która Apulejusz wygłosił wówczas w swojej obronie. Zmarł po 170 n.e. otoczony powszechnym szacunkiem i wysoko ceniony z racji talentów krasomówczych.
Za dwa najcenniejsze dzieła Apulejusza uchodzą Apologia (mowa obrończa wygłoszona w procesie o praktyki magiczne) oraz Metamorfozy, czyli złoty osioł, powieść w 11 księgach, w której opisuje się przygody zamienionego w osła młodzieńca imieniem Lucjusz.
Interpretacja powieści od lat jest przedmiotem ożywionych dyskusji: dostrzega się w niej m.in. alegorię misterii ku czci Izydy, ale nie sposób zignorować treściowe podobieństwa do jednego z Dialogów Lukiana (nie udało się ustalić, który tekst jest wcześniejszy). Z Petroniuszem z kolei łączy autora zajmujący poczesne miejsce w narracji element erotyczny, a także skłonność do groteskowego wyolbrzymiania wad i śmiesznostek ludzkich.