człowiek w pierwszym okresie rozwoju od urodzenia do osiągnięcia pełnej dojrzałości i sprawności fizycznej (16-18 rok życia) oraz psychicznej (20-24 rok życia); potocznie termin stosowany do osobników w pierwszych kilku latach życia; na rozwój dz. składają się procesy rozrastania się i dojrzewania tkanek, narządów i ich układów oraz różnicowanie się i usprawnianie czynności organizmu; równolegle dopełnia rozwój kształtowanie i dojrzewanie psychiki, a więc spostrzeganie, myślenie, odczuwanie itp.; ponieważ tempo rozwoju stanowi cechę indywidualną osobnika, stan dojrzałości biologicznej mierzony wiekiem fizjologicznym jest zazwyczaj zróżnicowany w danej populacji równolatków i może wykazywać duże odchylenia; o przebiegu procesów rozwojowych decydują zarówno czynniki dziedziczne, jak i środowiskowe. W rozwoju dziecka wyróżnia się 5 podstawowych okresów poprzedzonych etapem noworodka (0-28 dni): 1. niemowlęctwo - od 28 dnia życia do połowy drugiego roku życia; w 6 miesiącu dz. podwaja masę, a w końcu pierwszego roku potraja; dł. ciała zwiększa się o 50%; w 6-8 miesiącu wyrzynają się pierwsze zęby; w 6-7 miesiącu dziecko zaczyna siadać, w 9 miesiącu stawać, a w 12 stawia pierwsze kroki; od 6 miesiąca wyodrębnia wzrokiem przedmioty, a także zaczyna gaworzyć, wcześniejszy etap mowy zwie się gruchaniem; w 11-12 miesiącu dz. rozumie kilkanaście słów i niektóre wymawia. 2. okres poniemowlęcy - od 18 miesiąca do końca 3 roku życia, charakteryzuje się szybkim usamodzielnianiem się dz., rocznym przyrostem wagi ciała o ok. 3-4 kg, wzrostu o ok. 10 cm, opanowaniem chodzenia, a także świadomym oddawaniem moczu i kału; dz. buduje proste zdania i wkracza w fazę wyraźnego rozwoju życia uczuciowego (cieszy się, bawi, wstydzi); pojawia się też pamięć; 3. wczesne dzieciństwo - od 3 do 6 roku życia, cechuje dynamiczny rozwój świadomości, koordynacji i precyzji ruchów; okres ten zwany też wiekiem pytań, wiąże się z poznawaniem otaczającego je świata; przyrost masy ciała wynosi rocznie 2-3 kg, a wzrostu 5-7 cm; rozwija się myślenie logiczne, poszerza i różnicuje słownictwo; pod koniec tego okresu dziecko dysponuje zasobem ok. 3 tys. słów; pojawiają się też uczucia wyższe, dz. odróżnia dobro od zła itp., oraz społeczne; 4. późne dzieciństwo - zróżnicowany, dla dziewcząt trwa od 7 do 10 roku życia, dla chłopców od 7 do 12 roku życia, następuje spowolnienie przyrostu wysokości ciała i zwiększenie przyrostu masy ciała; zmiana zębów mlecznych na stałe; rozwojowi towarzyszy nauka; pamięć staje się trwała, mowa dostosowuje się do reguł gramatycznych, pojawia się umiejętność myślenia logiczno-abstrakcyjnego; wzrasta poziom wiedzy o świecie; 5. okres dojrzewania pŁciowego - u dziewcząt trwający od 11 do 16, a u chłopców od 13 do 18 roku życia; ponowny szybki przyrost wzrostu i masy ciała; uzewnętrzniają się różnice płciowe w budowie anatomicznej, u dziewcząt pierwsza miesiączka, chłopcy uzyskują pełną sprawność fizyczną; kształtują się rysy twarzy, pojawia się zarost, budzi się popęd płciowy, rozwija się życie psychiczne i uczuciowe; pod koniec tego okresu pojawia się krytycyzm myślowy, kształtują się zainteresowania, poglądy. W niektórych ujęciach wyodrębnia się jeszcze etap 6: pełnego uformowania się psychiki człowieka, sięgający 24 roku życia. Poczynając od 1920 inicjowane są w skali międzynarodowej działania na rzecz ochrony dziecka i jego praw; 1946 powstał UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci), organizacja do spraw dzieci afiliowana przy ONZ, ze szczególnym zobowiązaniem do opieki nad zdrowiem i wyżywieniem dzieci, z siedzibą w Nowym Jorku, działająca w 130 krajach świata; 1959 Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Deklarację Praw Dziecka, która stała się podstawą zapisów konstytucyjnych oraz ustawodawstwa cywilnego w poszczególnych krajach (choć nie rozwiązała jak dotąd tragicznego losu dzieci w niektórych krajach Afryki, Azji i Ameryki Płd.); w Polsce 1981 Maria Łopatkowa zał. Komitet Ochrony Praw Dziecka; 2000 Polska wprowadziła ustawowo urząd Rzecznika Praw Dziecka.
DZIECKO
Anatomia człowieka