Tytułowy bohater cyklu przygodowych powieści Alfreda Szklarskiego.
Na świat przychodzi pod koniec lat 80. XIX w. w rodzinie inteligenckiej, o silnych tradycjach niepodległościowych (ojciec Tomka za działalność przeciw caratowi musi emigrować). Bardzo wcześnie traci matkę. Po jej śmierci otacza go opieką siostra matki, Janina. Tomek wzrasta w domu państwa Karskich.
Razem z ich dziećmi wychowywany jest w tradycji patriotycznej (zesłanego na Sybir kuzyna Zbigniewa Karskiego będzie poszukiwał w piątym tomie Tajemnicza wyprawa Tomka). Pewnego dnia do domu wujostwa przybywa Jan Smuga, serdeczny przyjaciel ojca Tomka, wysłany z wiadomością, że ojciec czeka na syna w Trieście i chce zabrać chłopca na wyprawę do Australii. Tomek, ciekawy świata kilkunastoletni chłopiec, wyrusza w swoją pierwszą podróż, towarzysząc łowcom dzikich zwierząt, bo tym parają się ojciec Tomka i Smuga.
Złowione okazy sprzedają przedsiębiorstwu Hagenbecka, zaopatrującemu ogrody zoologiczne i cyrki. W podróży zaprzyjaźnia się z bosmanem Tadeuszem Nowickim, który uczy Tomka posługiwania się wszelką bronią i sztuki przetrwania w trudnych warunkach. W Australii spotyka piękną Sally Allan - żywi do niej wielką sympatię, zresztą odwzajemnioną, która z latami za- mienia się w miłość; w końcu młodzi bohaterowie pobierają się. Sally towarzyszy Tomkowi w jego kolejnych wyprawach do Afryki, Ameryki Północnej i Południowej, Azji.
W postaci Tomka, jego przygodach, wątku miłosnym, dopatrywano się podobieństw do Stasia ➞ Tarkowskiego, bohatera W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza. Cykl "Tomków" (tak nazywają go wielbi- ciele powieści) obejmuje dziewięć tytułów: Tomek w krainie kangurów (1957), Tomek na Czarnym Lądzie (1958), Tomek na wojennej ścieżce (1959), Tomek na tropach Yeti (1961), Tajemnicza wyprawa Tomka (1962), Tomek wśród łowców głów (1965), Tomek u źródeł Amazonki (1967), Tomek w Gran Chaco (1987), Tomek w grobowcach faraonów (wydany już po śmierci Szklarskiego, współautor Adam Zelga, 1993).
Cykl osiągnął łączny nakład 11 milionów egzemplarzy. Tłumaczony był na język bułgarski i rosyjski, a także został wydany w notacji Braille’a. Postać Tomka pierwszy raz do życia powołał Szklarski w 1948 r. w wydanej pod pseudonimem Fred Garland książce Tomek w tarapatach, ale nie należy łączyć jej z późniejszym cyklem.