(Ciliata)
gromada pierwotniaków z podtypu Ciliophora, uznanego za najwyżej uorganizowany spośród wszystkich pierwotniaków; ponad 7 tys. gat.; odznaczają się dualizmem jądrowym: obok mikronukleusa o charakterze jądra generatywnego (odpowiadającego jądru innych pierwotniaków i jądru komórek), makronukleus, czyli jądro wegetatywne, występujące wyłącznie u o. (stąd przez dłuższy czas uważano je za organizmy wielokomórkowe); w plazmie obok aparatu jądrowego występują wodniczki odżywcze i tętniące, mitochondria, włókienka kurczliwe i wzmacniające, u niektórych gat. symbiotyczne glony zoochlorelle; ciało pokrywa pellikula i liczne rzęski stanowiące równocześnie narząd ruchu i zdobywania pokarmu; otwór gębowy, zw. cytostomem, na pow. ciała lub w zagłębieniu, zw. perystomem; odżywiają się innymi mikroorganizmami roślinnymi i zwierzęcymi; rozmnażają się bezpłciowo, przez podział lub pączkowanie, a także płciowo w procesie koniugacji lub autogamii; są ważnym składnikiem planktonu; zamieszkują morza i oceny, wody słodkie, wilgotne gleby i bagna, występują też w przewodach pokarmowych przeżuwaczy jako symbionty lub pasożyty (np. kulorzęsek); w obrębie o. wyróżnia się 4 podgromady: równorzęse (Holotricha) o urzęsieniu słabo zróżnicowanym (np. ); wieńcorzęse (Peritricha) o silnej spirali rzęsek wiodących do otworu gębowego (np. wirczyk); bezrzęse, zw. też sysadlaczkami (Suctoria), pobierające pokarm licznymi ssącymi rurkami (występują tak w wodach, jak i organizmach żywych - np. szparkosz); Spirotricha o szerokiej taśmie poprzecznie ułożonych rzęskowych błonek dogębowych (np. małżynek, trębacz), zdolne do rozkładania złożonych związków organicznych, np. celulozy.