(Protozoa)
jednokomórkowe organizmy mikroskopijnej wielkości, b. zróżnicowane pod względem morfologicznym; w tradycyjnej systematyce podkrólestwo zwierząt; ok. 70 tys. gat., 7 typów: Sarcomastigophora (wiciowce, opaliny, zarodziowe), Ciliophora (orzęski), Labyrinthomorpha, Apicomplexa (sporowce właściwe), Microspora (mikrosporydia), Ascetospora i Myxozoa (sporowce pełzakowate); ewolucyjnie najstarsze w świecie zwierząt; komórkę p. otacza błona cytoplazmatyczna (u niektórych występują błony podwójne lub potrójne, tworzące wraz z szkieletowymi strukturami cytoplazmy - tzw. pellikulę); odżywiają się połykając pokarm lub drogą fagocytozy, pinocytozy albo osmozy; pokarm trawiony jest w wodniczkach pokarmowych; samożywne (nieliczne gat. mają, podobnie jak rośliny, zdolność syntetyzowania związków chem., np. w procesie fotosyntezy - m.in. wiciowce roślinne), samożywne lub cudzożywne w zależności od warunków środowiska (np. euglena) albo wyłącznie cudzożywne (np. orzęski); zbędne produkty przemiany materii są wydalane z cytoplazmy bądź przez błonę komórkową, bądź zbierane przez wodniczki tętniące, a następnie usuwane w określonym miejscu pellikuli; wiele form wyposażonych jest w specjalne organelle, pełniące funkcje analogiczne jak narządy wielokomórkowców (np. nibyusta, nibyprzełyk, nibyodbyt); żyją wolno lub prowadzą osiadły tryb życia; mogą występować w większych skupieniach tworząc kolonie (niekiedy w koloniach zachodzi podział funkcji miedzy poszczególnymi osobnikami); poruszają się za pomocą wici, nibynóżek, rzęsek; występują w środowisku wodnym, w płynach ustrojowych i komórkach żywiciela (formy pasożytnicze); p. narażone na gwałtowne zmiany środowiska posiadają zdolność do wytwarzania cyst przetrwalnikowych; rozmnażają się bezpłciowo (przez podział, pączkowanie, rozpad wielokrotny) i płciowo; rozmnażanie płciowe połączone jest z reguły z przemianą pokoleń (u pasożytów także ze zmianą żywiciela); odgrywają dużą rolę w biocenozach; stanowią gł. składnik planktonu zdolny do fotosyntezy (dzięki temu wytwarzają zasoby związków organicznych dla innych zwierząt wodnych); p. słodkowodne służą jako wskaźnik zanieczyszczenia wód; niektóre p. są groźnymi pasożytami chorobotwórczymi zwierząt i ludzi (np. pełzak czerwonki, lamblie, świdrowce, rzęsistki); badania szkieletów otwornic wykorzystuje się w poszukiwaniu złóż ropy naftowej; wiele gat. znajduje zastosowanie jako popularny materiał laboratoryjny.
- pierwotniak, oglądać budowę pierwotniaka...
- pierwotniaki, ( Protozoa )
- mikroorganizmy, nazwa oznaczająca wszystkie...