ziemie pol. włączone do Prus w czasie kolejnych rozbiorów Polski; w I rozbiorze Prusy zajęły Warmię, dawne woj. pomorskie, malborskie i chełmińskie oraz tereny nad Gopłem i Notecią (łącznie ok. 36 tys. km2 i 580 tys. mieszk.); w II rozbiorze zagarnęły Gdańsk, Toruń, woj. poznańskie, gnieźnieńskie, kaliskie, sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie, płockie, ziemię dobrzyńską, część woj. rawskiego i inowrocławskiego (ok. 58 tys. km2 i 1,1 mln mieszk.); w III rozbiorze Prusom przypadły tereny do Pilicy, Bugu i Niemna, z Warszawą i Białymstokiem (ok. 55 tys. km2 i 900 tys. mieszk.); łącznie z.p. objął 20% obszaru Polski i 23% ludności; ziemie zajęte w czasie I rozbioru weszły w skład Prus Zach. (bez Warmii włączonej do Prus Wsch.), ziemie przyznane Prusom w II rozbiorze utworzyły Prusy Płd., zaś ziemie zagarnięte w III rozbiorze - Prusy Nowowschodnie; 1807 na mocy traktatu w Tylży z ziem II i III rozbioru (bez Gdańska i przekazanego Rosji obwodu białostockiego) oraz z części terenów zajętych w I rozbiorze utworzono Księstwo W-wskie; po kongresie wiedeńskim (1815) zach. część Księstwa ponownie włączono do Prus (Wielkie Księstwo Poznańskie); 1919 na mocy traktatu wersalskiego znaczna część z.p. została zwrócona Polsce, na innych terenach (Mazury) przeprowadzono 1920 plebiscyt, w wyniku którego pozostały one w granicach Niemiec i do Polski wróciły 1945; znaczna część P. Wsch. znalazła się w ZSRR (Królewiec, Tylża).
JANISZEWSKI, ZABŁUDÓW, , KSIĘSTWO WARSZAWSKIE, ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO W NIEMCZECH, LEITGEBER, POLSKA. HISTORIA. GOSPODARKA POLSKA PO 1918, DEKRET UWŁASZCZENIOWY, ZWOLEŃ, DĄBROWSKI Bronisław
- POWSTANIA WIELKOPOLSKIE, zbrojne wystąpienia...
- ŁOBŻENICA, miasto nad Łobżonką...
- ŁUKASZEWSKI, Julian (1835-1906)