PLEBISCYTY W POLSCE 1920-21

wyznaczone 1919 traktatem pokojowym w Wersalu dla terenów spornych między Niemcami i Polską; przeprowadzone pod kontrolą powołanych przez Radę Najwyższą Konferencji Pokojowej komisji międzysojuszniczych państw zach. (Anglia, Francja, Włochy), lecz przy nierównowadze polit. (niem. administracja, kierowanie gospodarką i zatrudnieniem, prawie do końca policja); PLEBISCYT NA WARMII, MAZURACH I POWIŚLU 11 VII 1920, polską akcję prowadziły Komitety Plebiscytowe: Mazurski od VI 1919, przewodniczył J. Bursche; Warmiński od XII 1919, przew. K. Donimirski, od IV 1920 A. Ludwiczak; aktywnie wspierał je Mazurski Związek Ludowy; głosy podliczano w gminach; zdecydowana większość głosowała za przynależnością do Niemiec (Mazury ok. 98%, Warmia 92%); Konferencja Ambasadorów przyznała Polsce 3 gminy mazurskie i 5 warmińskich, granica polsko-niem. biegła wzdłuż wsch. brzegu Wisły; PLEBISCYT NA GÓRNYM ŚLĄSKU 20 III 1921 poprzedziły dwa powstania 1919, 1920 (wywalczono zwł. parytetowy skład policji plebiscytowej); akcją kierował Polski Komisariat Plebiscytowy z W. Korfantym na czele, wspierany przez Centralny Komisariat Plebiscytowy w Warszawie, liczne organizacje społ. (zwł. z Krakowa, Lwowa i in.), potajemnie też przez rząd; głosowano w gminach, z prawem udziału urodzonych w nich emigrantów (w olbrzymiej większości Niemców); za Niemcami głosowało 706 tys. osób, za Polską 479 tys.; b. niekorzystny dla Polski projekt wytyczenia granicy wywołał trzecie powstanie śląskie; 20 X 1921 Konferencja Ambasadorów przyznała Polsce Katowice, Królewską Hutę (ob. Chorzów), powiaty katowicki, pszczyński, rybnicki, część lublinieckiego i tarnogórskiego, skrawki bytomskiego i zabrzańskiego, Niemcom ok. 2/3 Górnego Śląska; PLEBISCYT NA ŚLĄSKU CIESZYŃSKIM, SPISZU I ORAWIE, postanowiony IX 1919 przez radę Najwyższą Konferencji Pokojowej, przygotował po stronie polskiej Gł. Komitet Plebiscytowy w Cieszynie z przew. R. Kunickim; Czesi opanowali zbrojnie sporne terytorium, nie respektując międzynar. zaleceń; represje władz i żandarmerii czeskiej wywołały zapowiedź strajku powszechnego polskich górników, co uniemożliwiało głosowanie; Polska zrezygnowała z plebiscytu na rzecz międzynar. arbitrażu, którego nie umiała wygrać dyplomatycznie i VII 1920 przyjęła granicę wzdłuż Olzy; Czechy otrzymały uprzemysłowioną część (56% terytorium z 295 tys. mieszk.), Polska część rolniczą ze 140 tys. mieszkańców.