Ravenna
miasto w płn. Włoszech (region Emilia-Romania) połączone kanałem żegl. dł. 9 km z Adriatykiem; ośr. adm. prowincji; zał. przypuszczalnie przez Umbrów, od II w. p.n.e. we władzy Rzymu; od 402 n.e. siedziba cesarzy zach. rzymskich, potem w ręku Ostrogotów (493 stol. Teodoryka Wielkiego); od 540 we władzy Bizancjum, stol. egzarchatu R.; 751 podbita przez Longobardów, 765 nadana Państwu Kościelnemu przez Pepina Małego; od IX w. szkoła prawnicza, w XII w. przekształcona w uniw.; 1449-1509 we władzy Wenecji; 1512 ograbiona przez Francuzów, a po ich wyparciu przez Ligę Świętą - w Państwie Kościelnym (wyjąwszy 1797-1814); 1860 w zjednoczonych Włoszech; 134 tys. mieszk. (2001); przem. chem., spoż., metalowy, włókienniczy, cementowy; rafineria ropy naft.; port handl.; ośr. turystyki; kąpielisko; muzeum; zespół starochrześcijańskich i bizantyjskich budowli sakralnych o surowych wnętrzach zdobionych wspaniałymi mozaikami: mauzoleum Galii Placydii (440, z mozaikami wczesnochrześc. utrzymanymi w klasycznej konwencji rzymskiej), ośmioboczny kośc. San Vitale (526-547, z mozaikami przedstawiającymi m.in. postacie ces. Justyniana z jego dworem oraz cesarzowej Teodory z orszakiem dam), baptysteria Ortodoksów (połowa V w.) i Arian (VI w.), trójnawowe bazyliki z VI w.: San Apollinare Nuovo (560, z rytmicznie rozmieszczonymi mozaikami i okrągłą kampanilą z IX w.) i San Apollinare in Classe (z kampanilą z XI w.); mauzoleum Teodoryka Wielkiego (masywna rotunda nakryta kopułą wykonaną z litego kamienia o średnicy 11 m, pocz. VI w.); pozostałości tzw. pałacu Teodoryka (pocz. VI w.); baptysterium San Giovanni in Fonte (przebudowane w V w. ze staroż term rzym.); kościoły San Teodoro (VI, przebudowa XVI w., ob. Spirito Santo), San Giovanni Ewangelista (V i XII-XIV w.), San Francesco (V i XII-XVIII w.) z tzw. Zona Dantesca, gdzie znajduje się kaplica grobowa Dantego Alighieri; katedra (1734, z fragmentami z V w.), ratusz (XV i XVII w.), Palazzo Veneto (XV i XVI w.), inne pałace z XVIII w.; Akademia Sztuk Pięknych z pinakoteką.
SFORZA, EGZARCHAT RAWEŃSKI, KAMEDULI, TEODORYK WIELKI, RAVENNA, DANTE Alighieri, BIZANTYJSKA SZTUKA, ODOAKER, JUSTYNIAN I WIELKI, KATEDRA
- EULALIUSZ, antypapież (?-423)
- ROMUALD Z CAMALDOLI, święty (ok. 950-1027)...
- JULIUSZ NEPOS, (?-480)