sztuka chrześc. rozwijająca się w Cesarstwie Bizantyjskim (Bizantyńskim); wyrosła z tradycji sztuki hellenistycznej a także małoazjatyckiej, syryjskiej i aleksandryjskiej. Formowana od IV w. rozkwitła za panowania Justyniana I (VI w.); 726-843 kryzys ikonoklastyczny; złoty wiek sz.b. przypada na panowanie dyn. Macedońskiej, Komnenów i Angelosów 843-1204; upadkowi Cesarstwa (od początku XIII w.) towarzyszyła ekspansja zewn. jego sztuki; gł. formy sz.b.: architektura sakralna, malarstwo ścienne, ikon i miniaturowe oraz mozaiki. W architekturze przenika się gr. logika, ład, jasność myśli podporządkowanej matematycznym wyliczeniom z rzym. rozmachem i wynalazczością w zakresie konstrukcji oraz ze wsch. umiłowaniem przepychu, bogactwa, zmienności form. Najdoskonalszym dziełem jest Hagia Sophia - kośc. Mądrości Bożej w Konstantynopolu (532-537), z nowatorsko rozwiązaną kopułą; wyróżniają się kościoły w Rawennie: San Apollinare Nuovo, San Apollinare in Classe i San Vitale (VI. w.); reprezentowany przez nie typ budowli kopułowej na planie wieloboku rozpowszechnił się na terenie całego cesarstwa i w strefie jego wpływów, przetrwał do XIX w. w architekturze ruskiej i bałkańskiej. Wnętrza kościołów (także grobowców i mauzoleów) ozdabiały malowidła ścienne, a przede wszystkim wspaniałe mozaiki (sceny ze Starego i Nowego Testamentu, postacie świętych); z czasów przed ikonoklazmem zachowały się mozaiki w Rawennie - w San Vitale (cesarz Justynian z cesarzową Teodorą i orszakiem) i mauzoleum Galii Placydii, w Rzymie, Mediolanie, klasztorze św. Katarzyny na Synaju. Z późniejszego okresu (po upadku ikonoklazmu) pochodzą piękne mozaiki w kościołach Hagia Sophia i Kariye Dżamii w Konstantynopolu, w klasztorach Hosios Lucas i Daphni w Grecji, w kościołach Wenecji (m.in. bazylika św. Marka), na Sycylii w Cefalů, Palermo, Monreale, Kijowie na Rusi, w klasztorach i kościołach wykutych w skale w Kapadocji w Turcji. Malarstwo ikonowe, stojące na wysokim poziomie artyst. tworzyli zakonnicy; bizantyjska sztuka malowania ikon dotarła przez Włochy do Europy Zach. i miała duży wpływ na malarstwo eur.; silnie oddziaływała na malarzy ikon w Bułgarii i na Rusi (twórczość A. Rublowa). Freski charakteryzują się podobnym jak ikony sposobem kompozycji i przedstawiania postaci; wpływ bizant. malarstwa ściennego widoczny jest w Polsce we freskach w kaplicy św. Trójcy na zamku w Lublinie, w prezbiterium katedry w Sandomierzu, w kaplicy Świętokrzyskiej w katedrze na . Wysoki poziom osiągnęła sztuka zdobienia ksiąg (miniatury, iluminacje, oprawy zdobione srebrem, miedzią, emalią i szlachetnymi kamieniami). Rzemiosło artyst. reprezentują bogato zdobione przedmioty kultu rel. i sprzęty (np. tron biskupa Maksymiliana w Rawennie). Rzeźba podporządkowana była architekturze, gł. miała charakter ornamentalny. Tradycje sz.b. przejęły po jej upadku prawosławne narody: Serbia, Bułgaria, Rosja; jej wpływy zaznaczyły się w Wenecji, płd. Francji i Katalonii.
TURECKA SZTUKA, ANTHEMIOS Z TRALLES, DURA EUROPOS, KAPADOCJA, DEČANI, TEOFAN GREK, ŻAGIELEK, PSKOWSKA SZKOŁA, WŁOSKA SZTUKA, NOWOSIELSKI
- sztuka bizantyjska, wynikająca zarówno...
- cesarstwo bizantyjskie, (bizantyńskie) , inaczej...
- MUZEUM BIZANTYJSKIE W ATENACH, od 1914 gromadzi wytwory...