Hrvatska
WARUNKI NATURALNE. Na terytorium Ch. wyodrębnia się cztery krainy historyczne: Ch. właściwą, Slawonię, Dalmację i Istrię; ukształtowanie powierzchni urozmaicone; w płd.-zach. części kraju G. Dynarskie z licznymi zjawiskami krasowymi, w płn.-wsch. urodzajne równiny (fragment Kotliny Panońskiej); rozwinięta linia brzegowa, 1800 km wybrzeża, blisko 1200 wysp, najw. Krk, Brač, Cres, Hvar, Pag, Dugi Otok. Klimat na wybrzeżu podzwrotnikowy śródziemnomorski, w głębi lądu umiarkowany ciepły, kontynentalny; średnia temp. stycznia 3 - 10°C, lipca 24-27°C; średni roczny opad od 600 mm na wschodzie do 1200 mm na zachodzie, w górach od 1600 do 3000 mm; gł. rzeki: Drawa, Sawa z Kupą, Dunaj; ok. 35% pow. zajmują lasy, rozlokowane gł. na obszarze Gorskiego Kotaru i Slawonii (dębowe, bukowe, na płn.-wschodzie iglaste), w strefie nadmorskiej zarośla typu makia, sztucznie wprowadzone agawy i cyprysy; 20 parków nar., znane zwł. Jeziora Plitwickie (wpisane na Listę UNESCO), Paklenica, Mljet.
LUDNOŚĆ. Większość ludności stanowią Chorwaci, nadto Serbowie, Słoweńcy, Węgrzy, Włosi, Czesi, Albańczycy, Czarnogórcy (ze względu na związane z rozpadem Jugosławii migracje ludności i czystki etniczne brak dokładniejszych danych o składzie etnicznym i wyznaniowym); gęstość zaludnienia 78 osób/km2; miasta zamieszkuje 51% ludności; przyrost naturalny ujemny (0,2‰); przeciętna dł. życia: mężczyźni - 67 lat, kobiety - 74 lata.
USTRÓJ. Republika prezydencka, na podstawie konstytucji z 1990, zmodyfikowanej 1999; parlament (Chorwackie Zgromadzenie Narodowe) dwuizbowy: Izba Przedstawicieli, złożona ze 151 deputowanych (w tym 5 reprezentantów mniejszości narodowych), wybieranych na 4 lata oraz Izba Województw, złożona z 63 czł. (po 3 z każdego województwa), kadencja również 4-letnia; głową państwa prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat (z prawem powoływania rządu, łącznie z premierem); kraj dzieli się pod względem adm. na 21 województw (żupaniji).
GOSPODARKA. Przed rozpadem Jugosławii druga (po Słowenii) republika pod względem rozwoju gosp. i poziomu życia mieszkańców. Podstawą gospodarki przem. przetwórczy, własne zasoby surowcowe niewielkie, wydobycie gł. boksytów (bogate złoża), ropy naft., gazu ziemnego, rud żelaza, nadto nieznaczne manganu, cynku i ołowiu, azbestu, węgla kamiennego; rozwinięte hutnictwo żelaza i aluminium, przem. stoczniowy, maszynowy (produkcja obrabiarek, maszyn roln.), elektromaszyn., tekstylny, skórzany i obuwniczy, chem. i petrochem. (włókna sztuczne, farmaceutyki, nawozy sztuczne, środki czystości i kosmetyki), cementowy, spożywczy (winiarski, mięsny, przetwórstwa owocowo-warzywnego). Po 1991 znaczny spadek produkcji zwł. o charakterze kooperacyjnym, przestawienie gospodarki na wojenną; od 1995 stopniowy wzrost produkcji oraz restrukturyzacja przemysłu. Uprawa pszenicy, kukurydzy, buraków cukrowych, lnu, słonecznika, konopi, tytoniu, na południu oliwki, winorośli, drzew cytrusowych, figowca; hodowla bydła, trzody chlewnej, kóz, drobiu, osłów, mułów; rybołówstwo i przetwórstwo rybne (sardynki i tuńczyki), eksploatacja lasów. Do 1991 ważnym działem gospodarki, zwł. w Dalmacji i na Istrii oraz przybrzeżnych wyspach była turystyka; konflikty zbrojne związane z rozpadem Jugosławii znacznie ograniczyły ruch turyst. odbudowywany powoli od 1997; sieć komunikacyjna poprawna; autostrady z Zagrzebia do Salonik i Adriatycka; wzdłuż wybrzeża żegluga kabotażowa, gł. porty: Rijeka, Split, Szybenik, Dubrownik, Pula; w transporcie wewn. wykorzystanie także rzek (na Dunaju port Vukovar, na Sawie - Sisak); sześć lotnisk, trzy o znaczeniu międzynar. (w Zagrzebiu, Dubrowniku i Splicie).
HISTORIA. W starożytności obszar zamieszkany przez plemiona iliryjskie, które pod koniec I w. p.n.e. dostały się pod panowanie rzymskie (Dalmacja, Pannonia); od IV w. najazdy Ostrogotów, Longobardów, w VI w. Słowian, którzy tu osiedli, tworząc niezależne związki plemienne; w IX w. pod panowaniem Bizancjum, przyjęcie chrześcijaństwa; w pocz. X w. ziemie chorwackie zjednoczył Tomisław (910-928) z dyn. Trpimiroviciów, pierwszy uznany przez papieża władca Ch.; X-XI w. niezależne królestwo; od XII w. unia personalna z Węgrami, stopniowo rosnące uzależnienie; 1409 utrata Dalmacji na rzecz Wenecji; 1527 zajęcie Slawonii przez Turków, potem zwierzchnictwo Habsburgów; od XVII w., po nieudanych powstaniach antyfeudalnych, okres rosnących represji austr. i nasilenie się tendencji niepodległościowych (często także w opozycji wobec Węgier); 1848 brak większego poparcia dla rewolucji węg., 1854 j. chorwacki utracił rangę j. urzędowego na rzecz niem.; od końca XIX w. odrodzenie narodowe, postulat utworzenia wspólnego państwa Słowian płd.; od 1918 w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców (w skład którego weszła także Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i część Macedonii) pod berłem Aleksandra I Karadżiordziewicia, wcześniej regenta Serbii, 1929 przyjęcie nazwy Jugosławia - w Ch. postulaty federalizacji kraju; w tymże roku narodziny nacjonalistyczno-faszystowskiego ruchu ustaszów (przywódca Ante Pavelić), którzy 1941 po wkroczeniu Niemców proklamowali Niezależne Państwo Chorwackie i przystąpili do czystek etnicznych wobec mniejszości nar.; ustaszy na równi z Niemcami zwalczała partyzantka Tity, która w znacznej mierze samodzielnie wyzwoliła terytorium Ch; od 1945 jedna z sześciu republik federacyjnych Jugosławii; 1990 w wyborach zwyciężyła Chorwacka Wspólnota Demokratyczna, opowiadająca się za niepodległością; 1991 proklamowano niezależną republikę, co wywołało walki z zamieszkującymi Ch. Serbami, którzy zajęli Krainę (wyrzucając osiadłych tam Chorwatów - tzw. czystki etniczne), dążąc do przyłączenia jej do Serbii; ostatecznie 1995 Ch. zbrojnie zajęła Krainę; równocześnie Ch. wycofała się z działań na rzecz aneksji części Bośni i Hercegowiny; 1990-99 prezydentem Franjo Tudjman, po jego śmierci (od II 2000) - Stipe Mesić (2005 reelekcja - 71,2% poparcia); 1992 Ch. uznana przez państwa EWG i USA, a także przyjęta do ONZ; 1996 - przyjęta do Rady Europy; zabiega o członkostwo w Unii Europejskiej; w wyborach parlamentarnych 2003 zwycięstwo odniosła nacjonalistyczna Chorwacka Wspólnota Demokratyczna (HZD), współodpowiedzialna za rzezie na Płw. Bałkańskim, przed rządzącą dotychczas Partią Socjaldemokratyczną; nowy premier i lider HZD Ivo Sanader zadeklarował chęć przystąpienia Chorwacji do NATO i UE, międzynar. opinia publiczna oczekuje jednak najpierw rozliczeń wewnętrznych Ch. ze zbrodni popełnionych podczas wojny; nowy rząd Chorwacji wydał Trybunałowi w Hadze kilkanaście osób podejrzanych o zbrodnie wojenne; VI 2004 na szczycie w Brukseli Ch. uzyskała status kraju kandydującego; wobec jednak niedostatecznej współpracy z Trybunałem Haskim, ścigającym zbrodniarzy z b. Jugosławii, wszczęcie rozmów akcesyjnych do UE zostało zablokowane, a termin przyjęcia oddalony; XI 2007 wybory parlamentarne wygrywa rządząca partia Chorwacka Wspólnota Demokratyczna premiera Ivo Sanadera. 2010 w wyborach prezydenckich wygrywa socjaldemokrata Ivo Josipović. 2011 pomyślne zakończenie pierwszej fazy rokowań o przystąpienie do UE.
SLAWONIA, USTASZE, KARLOVAC, SANADER, DUBROWNIK, DYNARSKIE GÓRY, BIHAĆ, UJEVIĆ, DALMACJA, BOŚNIA i HERCEGOWINA- Chorwacja, spędzić urlop w Chorwacji,...
- Chorwacja, (Republika Chorwacji)...
- Korona św. Stefana, korona królów węg.(...)