LITURGIA

(gr. leijtourgia - służba publiczna) w staroż. Grecji świadczenie na rzecz państwa (w pieniądzach, naturze lub pracy) nakładane ustawowo na pojedynczych pełnoprawnych obywateli lub ich grupy na podstawie cenzusu majątkowego; l. dzieliły się na zwyczajne (związane z dorocznymi uroczystościami) i nadzwyczajne (nakładane tylko w czasie wojny). Najważniejsze l. zwyczajowe: choregia - obowiązek wystawienia chóru dla tragedii, komedii itp.; theoria - pokrycie kosztów poselstwa: (do wyroczni i in.) i architheoria (do innego państwa); gimnasiarchia - utrzymywanie gimnazjonu; hippotrophia - obowiązek utrzymywania konia (przez obywateli służących w oddziałach jazdy); najpoważniejszą l. nadzwyczajną była trierarchia - ufundowanie, obsadzenie załogą i prowadzenie triery, czyli okrętu wojennego (rozkładana zazwyczaj na 3 obywateli). W Egipcie, w okresie gr., a zwł. rzym. - przymusowe sprawowanie urzędów państwowych i miejskich, często rujnujące urzędnika; podobnie w Ces. Bizantyjskim.

całokształt zrytualizowanych czynności sakralnych; publiczna forma kultu religijnego, ze ściśle ustaloną relacją działania i słowa. W chrześcijaństwie oznacza całą oficjalną służbę Bożą. W pierwszych wiekach Kościoła miała charakter improwizowany (pisma apostolskie zawierają hymny liturgiczne i opisy ceremonii bez informacji o ustalonym porządku l.); gł. odmiany l. ukształtowały się w IV-VIII w., na Wschodzie w językach nar., m.in. l. aleksandryjska zw. koptyjską, antiocheńska - rozbita następnie na syryjską, chaldejską, ormiańską i gruzińską oraz bizantyjska; na zach. w łacinie l. gallikańska, mediolańska zw. ambrozjańską, mozarabska, celtycka, afrykańska i - uformowana w sposób obowiązujący od ok. 600 r. - l. rzymska, która w XVI w. wyparła wszystkie pozostałe, stając się oficjalną l. Kościoła rzymskokat.; radykalnie zmieniona (gł. - uproszczona) 1963 przez Sobór Watykański II, m.in. przez dopuszczenie do obrzędów j. narodowych i przekazanie w kompetencję episkopatów części inicjatywy w sprawie dokonywania zmian w liturgii.

• liturgia, odprawić liturgię dla...
• liturgia, w staroż. Grecji świadczenia...
• wielkopiątkowy, wielkopiątkowe nabożeństwo,...