ROZBICIE DZIELNICOWE POLSKI w XII-XIV w.

stopniowy podział państwa na luźno związane lub całkiem samodzielne księstwa, spowodowany nadawaniem przez Piastów synom własnych dzielnic i podważaniem silnej władzy państwowej przez wielmożów; początek procesowi dał 1138 statut sukcesyjny (tzw. testament) Bolesława III Krzywoustego wprowadzający podział kraju na dziedziczne dzielnice przeznaczone jego 4 synom; jedność państwa miała być zapewniona dzięki zwierzchniej władzy każdorazowego seniora rodu, który z tego tytułu otrzymał we władanie dzielnicę pryncypacką; testament został de facto obalony już 1146 (bunt młodszych braci przeciw Władysławowi II Wygnańcowi); w kolejnych pokoleniach wskutek podziałów przybywało księstw, gł. na Śląsku, Kujawach, Mazowszu (zachowującym odrębność do 1526); wiele z nich nie uznawało zwierzchności princepsa; częste były wzajemne walki i aneksje; wielokrotne próby ponownego zjednoczenia kraju przynosiły jedynie krótkotrwałe efekty; 1320 koronacja Władysława I Łokietka oznaczała ponowne zjednoczenie, lecz bez Śląska uzależnionego od Czech, Pomorza Gdańskiego zajętego przez Krzyżaków (do pokoju toruńskiego 1466) i Mazowsza.