rycerskie związki religijne o regule zakonnej, zwykle wzorowanej na cysterskiej; powstały jako organizacje służące do walk z muzułmanami (Maurami na Płw. Iberyjskim, a Saracenami w Królestwie Jerozolimskim; także dla zapewnienia bezpieczeństwa pielgrzymom do Ziemi Świętej); w XII w. powstały zakony joannitów, templariuszy, Krzyżaków; z czasem niektóre z nich, zwł. templariusze i Krzyżacy, przekształciły się w niezależne i potężne organizacje, prowadzące własną politykę (Krzyżacy zał. własne państwo w Prusach) lub działalność polityczno-finansową na terenie innych królestw (templariusze we Francji); na czele zakonów stał wielki mistrz oraz kapituła generalna, poszczególnymi dziedzinami życia zakonnego kierowali dostojnicy zw. przeorami, komandorami lub komturami; czł. zakonu dzielili się na rycerzy (szlachta feudalna), kapelanów (duchownych) i braci służebnych; obowiązywał ich ślub czystości, posłuszeństwa i ubóstwa (w praktyce rzadko przestrzegane); na terenie ob. Płw. Iberyjskiego powstało wiele organizacji tego typu, jednak nie odegrały one większej roli, na ogół rozpadły się w XV w. po zakończeniu rekonkwisty; w historii Polski szczególną rolę odegrali Krzyżacy (połączeni z Zakonem Kawalerów Mieczowych z Inflant); niektóre z.r. przetrwały do tej pory jako elitarne związki arystokracji, na ogół zajmujące się dobroczynnością (Krzyżacy w Niemczech, kawalerowie maltańscy).
- zakony rycerskie, zakony skupiające rycerzy...
- ZAKONY, wspólnoty zorganizowane...
- MIECZOWI KAWALEROWIE, .