koncepcja stylistyczna opracowana przez S. Witkiewicza pod koniec XIX w., bazująca na architekturze i sztuce góralskiej, która miała stać się stylem ogólnopolskim, świadczącym o jedności wszystkich Polaków. S.z. nie należy rozpatrywać tylko w kategoriach estetycznych czy technologicznych, ale w aspekcie ówczesnej sytuacji polit.; Zakopane w kulturze Młodej Polski odegrało ogromną rolę, było ponadrozbiorową i duchową stolicą podzielonego kraju, miejscem, gdzie zacierały się separatyzmy dzielnicowe i różnice wynikające z przynależności do różnych zaborów. W architekturze i zdobnictwie górali podhalańskich Witkiewicz widział nie tylko piękno, ale też "skarbnicę kultury dawnej, przechowywanej przez ten lud", autentyczny relikt prapolszczyzny, symbol niezniszczalności polskiej; wspierany i zachęcany przez przyjaciół (m.in. T. Chałubiński, W. Matlakowski, W. Eliasz-Radzikowski, A. Chmielowski, H. Modrzejewska, H. Sienkiewicz) stworzył s.z. czerpiąc z podhalańskich wzorów (gł. inspiracją była góralska chata) i twórczo je rozwijając; przedstawił go w 2 zeszytach Styl Zakopiański (Lwów, 1904 i 1911); dla poparcia swej koncepcji zaprojektował w Zakopanem, począwszy od 1892, kilka willi w s.z. ("Koliba", "Pepita", "Oksza", "Zofiówka", "Koryznówka", "Grażyna", "Pod Wykrotem" i "Pod Jedlami"), sanatorium dr Hawranka, kaplice w Jaszczurówce i Bystrem, murowany budynek Muzeum Tatrzańskiego, także obiekty w innych regionach (stacja kolejowa w Syłgudyszkach na Litwie, dwór w Łańcuchowie w Lubelskiem); projektował też w nowo kreowanym stylu przedmioty użytkowe: meble (wykonywał je Wojciech Brzega, uczeń i współpracownik Witkiewicza), biżuterię, ubiory, koronki, naczynia, kartki pocztowe, nawet pianino. Styl ten propagowali m.in. architekci F. Lilpop i K. Jankowski (gospoda i ambulatorium przy kopalni "Niemce" w Zagłębiu Dąbrowskim), J.M. Wojciechowski (dom przy ul. Chmielnej w Warszawie), T. Koszyc-Witkiewicz (wille "Chatka" i "Ochronka" w Nałęczowie). Pomimo swej popularności s.z. pozostał jednak tylko stylem regionalnym; architektura podhalańska okazała się trudna do realizacji w materiale innym niż drewno.
- STYL NARODOWY, termin stosowany w krytyce...
- ELIASZ-RADZIKOWSKI Stanisław, (1869-1935)
- Witkiewicz Stanisław, (1851-1915)