miasto na prawach powiatu u podnóża Tatr i na ich płn. stokach, częściowo na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, woj. małopolskie; 28 tys. mieszk. (2002); zabudowa na wys. 800-1000 m; największy ośr. narciarstwa i turystyki górskiej w Polsce, uzdrowisko klimatyczne (ok. 2 mln gości rocznie); liczne domy wczasowe, pensjonaty, sanatoria, hotele, kilka schronisk, dom turysty PTTK (łącznie ok. 15 tys. miejsc noclegowych); liczne wyciągi narciarskie, kolejka linowa na Kasprowy Wierch (wybudowana 1935), linowo-terenowa na Gubałówkę (1938) i linowo-krzesełkowa na Butorowy Wierch, skocznie narciarskie na stokach Krokwi (1925), baseny kąpielowe wykorzystujące ciepłe źródła na Antałówce; Teatr im. S.I.Witkiewicza, kilka średnich szkół artystycznych i zawodowych, m.in. Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Kenara, Zespół Szkół Tkacko-Koronkarskich im. H. Modrzejewskiej, zespół szkół hotelarsko-gastronomicznych; siedziba TOPR (dawn. GOPR), dyrekcji TPN; rozwinięte rzemiosło artystyczne; doroczne imprezy folklorystyczne (Jesień Tatrzańska i Międzynar. Festiwal Folkloru Ziem Górskich) i plastyczne (Salony Lutowy i Marcowy), galeria W. Hasiora. Wieś wzmiankowana w XVI w., spopularyzowana przez T. Chałubińskiego, od 1886 stacja klimatyczna; od końca XIX w. po 1939 ważny ośr. życia umysłowego i artystycznego; przebywali tu na stałe bądź okresowo m.in. A. Asnyk, S. Witkiewicz, L. Wyczółkowski, J. Kasprowicz, J.G. Pawlikowski, S. Żeromski, K. Przerwa-Tetmajer, A. Strug, T. Miciński, W. Orkan, M. Karłowicz, W. Szymanowski, S.I. Witkiewicz, M. Choromański, K. Makuszyński, K. Stryjeński (autor pierwszego planu regulacyjnego Z., projektant schroniska na Hali Gąsienicowej, mauzoleum Kasprowicza i skoczni na Krokwi), nadto miejscowi działacze i twórcy: ks. J. Stolarczyk, B. Obrochta, Sabała; 1873 powstało Tow. Tatrzańskie, 1884 otwarto linię kolejową Kraków-Chabówka, 1899 Chabówka-Zakopane, od 1889 własność W. Zamoyskiego, który 1924 stworzył fundację parku nar.; 1889 powstało Muzeum Tatrzańskie, 1909 Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (z inicjatywy M. Zaruskiego), od 1933 prawa miejskie; podczas okupacji ważny punkt przerzutowy na Węgry, ośr. kurierski, w którym działali znani polscy sportowcy B. Czech, H. Marusarzówna, S. Marusarz, W. Roj-Gąsienica. Zachowane zabytkowe drewniane domy góralskie i wille, wzniesione w "zakopiańskim stylu", m.in. wg projektu Witkiewicz a: "Koliba", "Oksza", "Pod Jedlami", kaplica w Jaszczurówce, sanatorium "Warszawianka", nadto kościoły z XIX w. Matki Boskiej Częstochowskiej, św. Jana Ewangelisty, Najświętszej Rodziny, cmentarz Zasłużonych dla Podhala, zał. 1848, na Pęksowym Brzyzku; Muzeum Tatrzańskie, muzea J. Kasprowicza (na Harendzie), K. Szymanowskiego (w willi "Atma"), K. Makuszyńskiego.
TATRZAŃSKIE OCHOTNICZE POGOTOWIE RATUNKOWE, POMIANOWSKI, WITKIEWICZ, KUŹNICE, ELIASZ-RADZIKOWSKI Stanisław, STRYJEŃSKI, SIENIAWSKA PRZEŁĘCZ, ZAKOPIAŃSKI STYL, , HARENDA
- Zakopane, miasto wpd. Polsce na...
- idź się zakop i przynieś łopatę, ‘odejdź, odczep się...
- weź łyżeczkę i się zakop, ‘odejdź, odczep się...