pierwszym i w całości zachowanym dziełem w j. hiszp. (kastylijskim) jest Pieśń o Cydzie (1140), poemat epicki związany z rekonkwistą, czyli walkami o wyzwolenie ziem Płw. Iberyjskiego zagarniętych przez Maurów. Z tego samego czasu pochodzi fragment epicki Siedmiu infantów z Lary. Za twórcę tekstów pisanych prozą uważa się króla Alfonsa X Mądrego, z którego inicjatywy powstały: kronika Estoria de Espana (ok. 1260) i kodeks Las Siete Partidas. Alfons jest także autorem zbioru liryki religijnej Cantigas de Santa Maria, napisanych w języku ówczesnej poezji dworskiej, którym na dworze Kastylii był galicyjski (portugalski). Bratanek króla Alfonsa Juan Manuel zestawił zbiór bajek i przypowieści (w dużej części ze źródeł arabskich) Hrabia Lucanor (1335). Około 1340 Juan Ruiz, zwany Księdzem Prałatem z Hita, stworzył (prawdopodobnie w więzieniu) poemat Księga o dobrej miłości łączący religijne pouczenie z pełną rubasznego poczucia humoru satyrą. P. Lopez de Ayala jest autorem poematu łączącego autobiografię z moralno-filozoficznym pouczeniem Rimado de Palacio (1385). Wzmiankowane dzieła h.l. średniowiecznej są do dziś atrakcyjne dla czytelników. Poezja XV w. pozostaje pod wpływem włoskim (sonety markiza de Santillana). Oryginalna jest elegia napisana na śmierć ojca przez Jorge Manrique (Coplas a la muerte de su padre, 1476), która motyw śmierci wprowadziła na stałe do l.h. W okresie tym bujnie powstają, gł. ludowe, romance, krótkie utwory liryczno-epickie opiewające rozmaite epizody walk rekonkwisty. 1499 powstaje Tragikomedia o Kalikście i Melibei, częściej zwana Celestyną F. de Rojas. Do jej rozpowszechnienia przyczynił się polski drukarz Stanisław Polak. Szczyty romansu rycerskiego to Amadis de Gaula (1508). W 1544 ukazuje się anonimowy utwór prozą Łazik z Tormesu wprowadzający gatunek powieści łotrzykowskiej (pikarejskiej), znajdujący naśladowców w całej Europie. W 2. połowie XVI w. powstają wielkie dzieła mistyczne św. Teresy z Avila i św. Jana od Krzyża. Arcydzieła lit. rel. piszą Ignacy Loyola (Ćwiczenia duchowe, 1548) i Luis de Granada (Przewodnik grzeszników); 1605 M. de Cervantes wydaje pierwszą część Don Kichota otwierając drogę rozwoju nowożytnej powieści. Druga połowa XVI w. i początek następnego to złoty wiek teatru hiszp., powstają najlepsze komedie Lope de Vegi, tworzą G. de Castro, Tirso de Molina (który wprowadził na sceny postać Don Juana), alegoryczne dramaty o treści filozoficznej pisze P. Calderón de la Barca (Życie snem, 1635). Powieść łotrzykowska znajduje kontynuatorów w osobach M. Alemana i F. de Quevedo. Ten ostatni jest także, obok L. de Gongory, gł. przedstawicielem poezji baroku. Oświecenie to proza J. Feijoo i J. Cadalso. Romantyzm trwa krótko (1830–50), prezentuje go gł. twórczość poetów J. de Esproncedy i G. A. Bequera. Realizm wkracza do literatury za sprawą bardzo obfitej twórczości powieściowej B. Pereza Caldosa. Wstrząs wywołany klęską 1898 w wojnie ze Stanami Zjednoczonymi kształtuje poglądy grupy pisarzy i myślicieli określanych jako "pokolenie 98": M. de Unamuno, R. de Maetzu, E. d'Ors, J. Martinez Ruiz, J. Ortega y Gasset, Pio Baroja; w duchu bardziej zbliżonym do europejskiego modernizmu tworzą: poeci J.R. Jimenez, bracia Antonio i Manuel Machado, dramaturg i prozaik R. del Valle Inclan. Jako "pokolenia 27" (od zorganizowanych przez nich w 1927 uroczystości jubileuszu 300-lecia śmierci L. de Gongory) określa się poetów F. Garcia Lorcę, L. Cernuda, R. Albertiego, J. Guillena, D. Alonso i V. Aleixandre (nagroda Nobla 1977). Prozę z powodzeniem uprawiają Juan i Luis Goytisolo i C.J. Cela (nagroda Nobla 1989). W ostatnich latach rozwija się także tworzona w Hiszpanii literatura w j. katalońskim i baskijskim.
- RENN, Ludwig, właśc. Arnold...
- MENÉDEZ Y PELAYO, Marcelino (1856-1912)...
- FEIJÓO Y MONTENEGRO Benito Jerónimo, (1676-1764)