najdawniejsze ślady pochodzą z ok. VI w. p.n.e. - staroperskie naskalne napisy klinowe; w j. staroirańskim najstarsza jest święta księga Awesta (? VI w. p.n.e.); w j. średnioperskim pahlawi najstarsze są dokumenty państwowe, umowy z ok. II w. p.n.e.; lit. w tym języku rozwinięta w II-VII w. n.e. (teksty rel., hist., moralitety, poezje); po podboju przez Arabów w poł. VII w. powstaje twórczość w j. arab. jako obowiązującym; w poł. VII w. w częściowo niezależnych państwach Samanidów i in. na płn.-wsch. tworzono w nowoperskim j. farsi, np. panegiryki na dworze władcy; w X w. pisali tam Rudaki, Dakiki (heroiczny epos Szahname), powstała pierwsza proza lit. Sindbad-name; ukształtowały się gł. gat. poetyckie gazel, kasyda, masnawi, a także poetycka metryka, system rymów, itp.; innym ośr. kult. X-XI w. był dwór Ghaznawidów (poeci Unsuri, Farruchi z Sistanu); w XI-XII w. u sułtanów seldżuckich panegiryczne poezje pisali Anwari, Chakani; lit. filoz.-mistyczną tworzyli Omar Chajjam i Nasir-i Chosrou; w okresie arabizacji powstała m.in. pierwsza znana powieść perska Sadaki Sziraziego Samak-i Ajjar, wytyczając następnym poetom kanon tematyczno-formalny; wskutek najazdu Mongołów w 1. poł. XIII w. życie kult. przeniosło się na ziemie płd.-zach., tworzyli Hafiz - czołowy poeta gazelu, Saadi (Gulistan) i in.; rozwinęła się proza; epigońskim klasykiem był poeta mistyk N. Dżami w ośr. kult. w Heracie; za dyn. Safawidów (XVI - poł. XVIII w.) upadek lit.; w XIX w. za Kadżarów powrót stylu klasycznego, wpływy europejskie (epigon klasyków Mohammad-e Szafi, poeta Kaani); 1839 w Teheranie pierwsza gazeta pod protektoratem szacha, 1851 tygodnik rządowy i wyższa szkoła Dar al-Funun; z początkiem XX w. walkom o reformy towarzyszą literacko Gilani i Jazdi (proza), Ghazwini (poezja) i publicystyka; hist. powieści tworzą Chosrowi i Kermani; 1925 przewrót Rezy Szaha Pahlawiego zapoczątkował nowy okres lit., wpierw w powieści hist. (M.A. Chalili, Dżawad Fazel, Dżelali), następnie w obyczajowej (M.A. Afghani, A. Dehoti, M. Hedżazi, A. Mahmud, A. Taghiri ) i nowelistyce (B. Alawi, M. Dżamalzade); w poezji 2 nurty: klasyczna formalnie, prosta językowo o tematyce społ.-polit. (E. Parwin, Eszghi i Mirza piszący zwł. o sytuacji kobiet); nowa poezja "buntownicza" odrzucała treści i formy klasyczne, wprowadziła nowe formy (wiersz sylabiczny, biały, wolny) i tematy (N. Juszidż, poetka F. Farrochzad, S. Kasrai, N. Naderpur, A. Szamlu); prozę tworzą Afghani, M. Doulatbadi, Golsziri, dramaty Hedajat, S. Czubak, A. Nasirijan, B. Sadeki.
- URDU LITERATURA, literatura indyjska w...
- BENGALSKA LITERATURA, jedna z ; najstarsze...
- KURDYJSKI JĘZYK, z zachodniej grupy języków...