sposób ukazania trójwymiarowych przedmiotów i przestrzeni na płaszczyźnie (obrazu, rysunku, malowidła ściennego, grafiki), zgodnie z prawami widzenia; stworzenie wrażenia przestrzennej głębi. Za perspektywę właściwą uważa się perspektywę trójwymiarową zbieżną, zw. też p. linearną lub geometryczną; polega ona na powtórzeniu w obrazie stosunków przestrzennych, jakie zachodzą między przedmiotami w naturze; linie równoległe do horyzontu pozostają równoległe, natomiast linie prostopadłe zbiegają się w jednym wybranym punkcie horyzontu, co tworzy w wyobraźni "siatkę" o stopniowo zmniejszających się (im bliżej horyzontu) polach; w zależności od położenia oka względem płaszczyzny obrazu rozróżnia się perspektywy: z lotu ptaka, żabią, centralną, boczną i ukośną. W malarstwie, oprócz perspektywy trójwymiarowej zbieżnej (linearnej), stosuje się od XIV w. tzw. perspektywę barwną, polegającą na wykorzystywaniu zjawiska, że złudzenie głębi zależy od użytych kolorów, mimo ich jednakowego oddalenia od oka obserwatora (np. kolor żółty i czerwony sprawiają wrażenie, że są bliżej, w porównaniu z nimi błękit wydaje się cofnięty w głąb). Celem wywołania sugestywnego złudzenia głębi obrazu stosowano też perspektywę powietrzną, uwzględniającą zjawisko, że z dużej odległości przedmioty nie tylko maleją, ale zmieniają także kolor; perspektywą powietrzną posługiwali się często malarze niderlandzcy XVI w. stosując na pierwszym planie kolory brunatne, na drugim zielone o ciepłym odcieniu, na trzecim - kolory zimne, niebieskie. Pierwsze próby w zakresie p.m. podejmowali już twórcy malowideł prehistorycznych, przedstawiając na ścianach jaskiń zwierzęta bardziej oddalone ponad tymi zwierzętami, które miały znajdować się bliżej (lub też częściowo przesłaniając zwierzęta dalsze bliższymi - tzw. perspektywa kulisowa); rozwój p.m. nastąpił w okresie renesansu w związku z poznawaniem natury, odkrywaniem praw rządzących rzeczywistością, osiągnięciami w dziedzinie optyki; przyjmuje się, że po raz pierwszy metodę perspektywy linearnej konsekwentnie zastosował F. Brunelleschi w tablicowych obrazach przedstawiających fasadę katedry Santa Maria del Fiore i pałac we Florencji (malowidła zaginęły); problematyką perspektywy zajmowali się (teoretycznie i praktycznie): Piero della Francesca, L. Pacioli, A. Dürer , L.B. Alberti, Leonardo da Vinci, Palladio, Vignola, Serlio. Zasady perspektywy geometrycznej zakwestionowali niektórzy artyści początków XX w. (P. Cézanne, kubiści i in.).
POTTER, POZZO, PACHER, KONINCK, PERUGINO, PEJZAŻ, AGATARCHOS, ILUZJONIZM, TAYLOR, PIERO DELLA FRANCESCA
- BARTEL Kazimierz, (1882-1941)
- SCENA, (kult. 2)
- SEMIOTYKA, semiologia