w XVI i XVII w. nazwa utworów instrumentalnych (niekiedy wokalno-instrumentalnych) przeznaczonych do wykonywania solo lub przez zespół; r. imitacyjny wywodzi się z motetu przeimitowanego (A. Willaert, J. Buus, A. Gabrieli); w odmianie tej wprowadzono skomplikowane środki konstrukcyjne zmierzające do rozmaitych przekształceń gł. tematu, co stało się początkiem form fugowanych (fuga); r. rozpowszechnił się w twórczości organowej, gdzie przeważała jego postać jednotematowa (J.P. Sweelinck, S. Scheidt); r. swobodny był w XVI w. spotykany gł. w muzyce lutniowej (O. Petrucci, Francesco da Milano, S. Gintzler, V. Bekwark) jako forma niemal tożsama z preludium, z silnie wyeksponowanym pierwiastkiem improwizacyjnym; ewolucja tej odmiany r. stopniowo zbliżała ją do r. imitacyjnego (V. Galilei); nieimitacyjne r. na organy stały się podstawą dla formy toccaty; późniejsze kompozycje organowe opierały się na wykorzystywaniu właściwości obydwu odmian dawnego r. (zestawienie toccaty i fugi); oprócz wymienionych odmian istniał r. kameralny, przeważnie przeznaczony do wykonania na dwa głosy, traktowany jako ćwiczenie dla śpiewaków (F. Guami, O. Gentile).
- FRESCOBALDI Girolamo, (1583-1643)
- SZCZEPANIK, Piotr (ur. 1942)
- STACHOWSKI, Marek (1936-2004)