praeambulum, priamel
początkowo krótki utwór improwizowany na organy lub lutnię, umożliwiający śpiewakom właściwe intonowanie pieśni, znany od XV w. (C. Paumann, L. Kleber, Jan z Lublina, H. Judenkünig, H. Neusidler); później pierwiastek improwizacyjny sprawił, iż p. stały się popisem kunsztu instrumentalisty, niezależnym od pieśni; w XVII w. weszły w skład cyklu sonaty da camera; temat pieśni, wykorzystywany w p., stawał się także podstawą tematyczną fugi, niekiedy o rozbudowanej strukturze (D. Buxtehude, J.S. Bach); twórcy barokowi i późniejsi tworzyli p. całkowicie niezależne od pieśni, łącząc je w cykle oparte na schemacie koła kwintowego (zbiór p. i fug Das wohltemperierte Klavier J.S. Bacha) lub kanonicznym następstwie psalmów przewidzianych na rok liturgiczny (zbiór Orgelbüchlein J.S. Bacha); cykle samodzielnych p. pisali: F. Chopin, S. Rachmaninow, C. Debussy; p. wchodzą niekiedy w skład zbiorów kompozycji na różne instrumenty przeznaczonych do celów dydaktycznych.