muzyka mieszkańców Ukrainy oraz ludności ukraińskiej żyjącej poza granicami tego państwa (na Białorusi, w Rosji, Polsce, Mołdawii, Rumunii, na Węgrzech, w krajach bałkańskich, a także w Kanadzie i USA). W ludowej m.u. dochodzi do syntezy elementów orientalnych (rozwinięta chromatyka, improwizacyjność) z prostotą i regularnością rytmiki i melodyki, charakterystyczną dla ludów wschodnio- i środkowosłowiańskich; jest to zarazem kultura muz. o cechach archaicznych i zachowawczych; w podziale ludowej m.u. przyjęto kryteria geograficzne, które zarazem dobrze ilustrują zróżnicowanie stylistyczne folkloru na tamtych terenach; wyróżnia się zasadniczo dwa style regionalne - zachodnioukraiński (odmiany: huculska, zakarpacka, halicka, wołyńska) oraz wschodnioukraiński (wewn. zróżnicowania odpowiadające podziałowi terytorium na dorzecza Bohu i Dniepru). Dla stylu zachodnioukraińskiego charakterystyczny jest wąski zakres melodii (tetrachord, pentachord), także rozmaite elementy wielogłosowości, liczne pieśni doroczne; instrumentarium stanowią fujarki (floryje), swiryle (fletnia Pana), trombity (instrument typowy dla Hucułów), proste łuki muz. (Polesie); we wsch. Ukrainie wśród gat. pieśniowych spotkać można dumę (wykonywana z akompaniamentem liry korbowej lub teorbanu), pieśni bohaterskie, obrzędowe, liryczne, żołnierskie; odznaczają się one rozlewną śpiewnością i rozbudowaną melizmatyką. Na terenie całej Ukrainy znane są dudy, rozmaite odmiany bębnów i tamburynów, a także cymbały; ob. w folklorze muz. Ukrainy wykorzystywane są instrumenty produkowane fabrycznie (flety, skrzypce, klarnety); najpopularniejsze tańce to różne odmiany kozaka, liczne są też wpływy muzyki tanecznej narodów sąsiednich (polki, krakowiaki, na pograniczu ukraińsko-białorusko-ros. tańce korowodowe). M.u. profesjonalna pojawiła się wraz z przyjęciem chrztu przez Ruś Kijowską (988); początkowo była to gł. muzyka cerkiewna, nawiązująca do tradycji bizantyjskiej i częściowo południowosłowiańskiej; w 2. poł. XII w. pojawił się tzw. rozspiw kijowski, który stał się na trzy stulecia podstawą ukraińskiego śpiewu liturgicznego; na przełomie XV i XVI w. przeszedł ewolucję, która wynikała z rosnącej samodzielności poszczególnych ośr. cerkiewnych; wyodrębniły się wówczas rozspiwy: wołyński, charkowski, połtawski oraz najbardziej znany rozspiw Ławry Kijowsko-Peczerskiej; kompozycje, gł. jednogłosowe lub z elementami organalnymi, notowano za pomocą zapisu neumatycznego (kriuki) lub kondakarnego; w 2. poł. XVII i w XVIII w. pojawia się tzw. partesnyj spiw (wielogłosowy). Ważną rolę w rozwoju polifonii odegrały bractwa cerkiewne i cechy śpiewacze działające w większych miastach (Kijów, Łuck, Lwów); podstawy teoretyczne nowego stylu stworzył M. Dylecki (1677); 1632 utworzono Kolegium Kijowsko-Mohylewskie (od 1701 przekształcone w Akademię), kształcące śpiewaków dla wszystkich ośr. cerkiewnych; najbardziej znani twórcy tego kręgu to Ł. Baranowycz, D. Tuptało, H. Raczynski, M. Berezowski, A. Wedel; od połowy XVII w. śpiewacy cerkiewni z Ukrainy emigrowali do Rosji; 1738 w Głuchowie powstała szkoła kształcąca ukraińskich muzyków dla Petersburga; największy rozkwit m.u. religijna przeżyła na przełomie XVIII i XIX w. Od XVIII w. rozwija się również muzyka świecka: opery, symfonie, kameralistyka; pierwszą nar. operą ukr. był Zaporożec za Dunajem S. Hułaka-Artemowśkiego; 1867 otwarto w Kijowie zawodowy teatr operowy; w 2. poł. XIX w. działał M. Łysenko, uważany za twórcę szkoły nar. w m.u.; jego twórczość wywarła wpływ na kompozycje powstające w kolejnym pokoleniu (K. Stecenko, J. Stepowy, O. Koszyc, M. Leontynowicz); na przełomie XIX i XX w. szkoła nar. opiera się na opracowaniach folkloru, dominują w niej kompozycje chóralne; tendencję tę kontynuują P. Kozyćki, W. Werykiwśki, Ł. Rewućki; od lat 50. XX w. wzrasta zainteresowanie muzyką instrumentalną (S. Ludkewycz, W. Barwinski oraz B. Latoszynśki, uznawany za najwybitniejszego twórcę u.m. symfonicznej); awangardę reprezentują: L. Hrabowski, W. Silwestrow, W. Bibyk, M. Skorik, W. Szumejko, A. Szczetynśki, A. Gugel; wśród ukr. kompozytorów emigracyjnych największe uznanie zdobyli M. Kuzan i L. Melnyk.
- ROSYJSKA MUZYKA, 1. ludowa wpływa do...
- TANECZNA MUZYKA, rodzaj utworów muz.,...
- PADURRA, Tomasz, właśc. Tymko...