(1728-1804)
pamiętnikarz-historyk czasów saskich i stanisławowskich. Konfederat barski. W 1771 r. rozpoczął studia teol. Ok. 1780 r. przyjął święcenia kapłańskie. Autor Opisu obyczajów za panowania Augusta III (wyd. 1840) i Pamiętników, czyli historii polskiej (wyd. częściowe 1840-41), do których materiał zbierał przez całe życie. Stworzył w nich bogaty i barwny obraz schyłku Rzplitej szlacheckiej. Pamiętniki są opisem wydarzeń hist. z l. 1743-98. Najwięcej uwagi poświęcił autor konfederacji barskiej. Niechętny wzorom proponowanym przez dwór Stanisława Augusta, przeciwny reformom - choć krytyczny wobec kultury sarmackiej - króla obarczył winą za upadek Polski. Ogładzie swoich czasów przeciwstawiał kult wojny i dzielnego wojownika. W swojej relacji eksponował wydarzenia znane z autopsji, często komentował. Tekst podzielił na tematyczne całości - rozdziały. Pośmiertną sławę przyniósł mu Opis obyczajów, barwny obraz codziennego życia w czasach króla Augusta III. Tekst dzieli się na rozdziały omawiające kolejne zagadnienia, np. wychowanie dzieci, życie dworskie, wiara, wojsko itd. Niedokończony, urywa się na pierwszych stronach rozdz. "O obyczajach chłopskich". K. miał wyjątkowy dar obserwacji i plastycznego odtwarzania realiów. Znakomity gawędziarz, po mistrzowsku posługiwał się anegdotą, facecją, kalamburem. Jego dzieła do dziś stanowią cenne źródło wiedzy o epoce - zwł. o stanie umysłów szlachty pol.
- KITOWICZ, Jędrzej (1728-1804)