kierunek umysłowy i literacki w Europie w 2. poł. XVIII w.; podstawą filozoficzną s. była doktryna J.J. Rousseau, który zakładał m.in., że człowiek jest z natury dobry, a rozwój przymiotów moralnych opiera się na ekspresji pozytywnych uczuć i wzajemnej sympatii, miłości, wylewności wobec bliźniego, przyjaciela, kochanki lub kochanka; wiązała się z tym wiara, iż owe naturalne, dobre właściwości człowieka zostały zniszczone przez cywilizację, a zwł. przez miasto, dwór, politykę i zimny racjonalizm (rozum), natomiast odradzają się i rozkwitają w prostym "naturalnym" środowisku wiejskim, w samotności, poza skupiskami ludzkimi (koncept "dobrego dzikusa"); s. w literaturze zaowocował zwł. w komedii (zw. łzawą komedią) i powieści. Komedia sentymentalna skłaniała raczej do ronienia łez współczucia niż do śmiechu; bohater pochodził ze stanu trzeciego (mieszczaństwa) i wychodził zwycięsko z prób losu dzięki uczciwości, prawości i sile moralnej. Wielką powieścią sentymentalną jest Manon Lescaut A.F. Prévosta (1731), opowieść o miłości do nierządnicy, która syna dobrej rodziny doprowadza do szulerni i lupanaru, co przedstawiono jako poświęcenie pozycji społecznej dla prawdziwej miłości; z kolei Pamela Anglika S. Richardsona (1740) była polecana przez moralistów epoki jako podręcznik wzniosłości uczuć i dobroci serca; sentyment połączony z żartobliwą narracją (co było raczej niezwykłe) znajdziemy w Tristramie Shandy L. Sterne'a (1759-67), gdzie na wielu stronach opisuje się cierpienia bohatera związane z zabiciem muchy; w lit. pol. rozwinęła się poezja sentymentalna, gł. liryka opisowa o motywach sielsko-ludowych (F. Karpiński, F.D. Kniaźnin). W sztukach plastycznych s. przejawił się w malarstwie i rzeźbie w okresie rokoka - w postaci sentymentalno-nastrojowych scen sielankowych (pasterskie sceny i fte galante); także w portrecie i pejzażu o idyllicznym nastroju.
- sentymentalizm, (franc. sentiment =...
- sentymentalizm, prąd lit. i jedno z...
- KOSTKIEWICZOWA, Teresa (ur. 1936)