w anglosaskiej terminologii teoretycznolit. nazwa monologu wewnętrznego w postaci, jaką nadał mu J. Joyce w Ulissesie oraz w utworach nawiązujących do tego pierwowzoru; jedna z najczęstszych form podawczych w strukturze powieści XX w.; oddaje swobodny tok myśli narratora lub bohatera lit. w stanie przedsłownym, a przez to silnie emocjonalny i nie poddany racjonalnemu uporządkowaniu; jego zastosowanie umożliwia głębszą prezentację ukrytego "ja" podmiotu wypowiedzenia. Zgodnie z intencjami pierwszych teoretyków s.ś. i monologu wewnętrznego (E. Dujardin, Wawrzyny już ścięto) jest to swoiste "mówienie myślami", a więc bezgłośne i przeznaczone wyłącznie dla podmiotu mówiącego (tzn. nie skierowane do żadnego realnego odbiorcy). Treścią s.ś. są nie tylko myśli, ale przede wszystkim emocje, fragmenty wspomnień, snów, marzeń na jawie, halucynacje, w związku z czym nie występują tu żadne logiczne, syntaktyczne ani nawet podmiotowe reguły strukturowania poszczególnych sekwencji wypowiedzi, co może prowadzić w skrajnych przypadkach do zatarcia jej czytelności (pojawiają się nieartykułowane sylaby lub fragmenty słów, jedno zdanie "nakłada się" na inne itd.). Pierwotne formy s.ś. pojawiają się już w epoce klasycyzmu franc. (Racine) oraz w literaturze XIX w. (Stendhal, V. Hugo, G. Flaubert, J.I. Kraszewski, E. Orzeszkowa), jednak najbardziej rozwinęli go twórcy epoki modernizmu (H. James, J. Conrad, A. Gide) i zwł. awangardy powieściowej XX w. (oprócz J. Joyce'a także V. Woolf, W. Faulkner, H. Broch); wśród pisarzy pol. s.ś. jako podstawową formę podawczą narracji powieściowej stosowali m.in. Z. Nałkowska, J. Kaden-Bandrowski, T. Breza, W. Mach, L. Buczkowski, K. Brandys, A. Kuśniewicz, J. Andrzejewski.
- strumień świadomości, odmiana monologu wewnętrznego,...
- strumień świadomości, odmiana monologu wewn.,...
- monolog wewnętrzny, fragment tekstu wutworze...