zespół różnorodnych, wielotorowych zjawisk artystycznych zachodzących gł. w sztukach plast. pod koniec XIX i w pocz. XX w. (ok. 1880-1910); nazwa od franc. słowa "moderne" oznaczającego w języku krytyki franc. wszystko, co "nowe", współczesne, niekonwencjonalne. M. uosabiał postawę reformatorską wobec istniejącego porządku świata i otwartą na wszystkie zmiany postawę życiową, fascynację techniką, wielkie nadzieje związane z nadchodzącym wiekiem maszyny; w jego ramach mieściły się różne kierunki, szkoły, grupy artystyczne, poszukiwania nowych, dotychczas nie eksploatowanych środków wyrazu w sztuce oraz poszukiwania stylistyczne, zwł. w architekturze i wzornictwie przemysłowym. Najpełniej m. w tym okresie przejawił się jako styl zw. we Francji L'art Nouveau, w Niemczech Jugendstil, w Anglii modern style, w Austrii Die Sezession, w Polsce secesja bądź modernizm; z m. wiąże się też zjawisko symbolizmu, a także budzenie się w wielu krajach silnego poczucia odrębności narodowej i poszukiwania własnego, narodowego stylu (np. Młoda Polska). W późniejszych latach XX w. m. nazywano całokształt awangardowych zjawisk zachodzących w sztuce, zwł. w architekturze, architekturze wnętrz, wzornictwie przemysłowym; m. obejmował różne kierunki (konstruktywizm, neoplastycyzm, funkcjonalizm), różne szkoły (np. Bauhaus), grupy twórcze (np. L'Esprit Nouveau, w Polsce grupa Praesens); charakteryzowała go tendencja odchodzenia od historyzmu, dążenie do prostoty i funkcjonalności, fascynacja nowymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi, technicznymi, wykorzystaniem nowych materiałów. Jako reakcja na m. powstał z pocz. lat 70. kierunek zw. postmodernizmem.
JIMÉNEZ, WILDE, TARNOWSKI, LASKER-SCHÜLER, ANGIELSKA SZTUKA, LEIRIS, WOLSKA, BAHR Hermann, TOULOUSE-LAUTREC, GAUDI