(lit.)
w literaturze celowe wprowadzenie do wypowiedzi, realizującej określony styl (indywidualny lub typowy) istotnych właściwości charakterystycznych dla innego stylu, stanowiącego tzw. wzorzec stylistyczny i traktowanego jako wyraźnie obcy; może to być styl historyczny, np. styl dawnych epok, kierunków, szkół i gatunków literackich, a także style określane jako odmienne od stylu właściwego samemu autorowi, jako reprezentantowi danej wspólnoty kulturalnej lub warstwy społecznej (style środowiskowe, terytorialne, etniczne). W przypadku, gdy wzorcem stylizacyjnym staje się styl indywidualny (dzieła lub autora) efektem s. jest pastisz; gdy w zabiegach stylizacyjnych przejawia się zamiar ośmieszenia lub skarykaturowania wzorca - mówimy o parodii, stanowiącej wyraźny sygnał stosunku autora do tradycji i konwencji literackich. W utworze może pojawiać się jednocześnie kilka wzorców stylistycznych (np. archaizacja i dialektyzacja); wypowiedź stylizowaną cechują wewnątrztekstowe opozycje elementów o różnej wartości stylistycznej i znaczeniowej, co sprawia, że dzięki temu wysuwają się one na plan pierwszy i nabierają nowego zabarwienia znaczeniowego; jedna grupa tych elementów konotuje wzorzec stylistyczny i wywołuje identyfikację z nim - podczas gdy druga grupa odsyła do kontekstu macierzystego wypowiedzi, w której pojawia się mechanizm substytucji jednego stylu przez inny (np. w miejsce spodziewanego słowa pojawia się inne - gwarowe lub archaiczne). Najwyraźniej s. przejawia się w warstwie leksykalnej, składniowej, a co zatem idzie - brzmieniowej; istnienie wewnątrztekstowych opozycji ułatwia podmiotowi wypowiedzi zasygnalizowanie dystansu wobec obcego wzorca; kontekst macierzysty wypowiedzi sprawia, że cudze sposoby mówienia zostają poddane reinterpretacji, ułatwiającej powstanie nowych wartości artystycznych i znaczeniowych. S. nie jest "cytatem" cudzego stylu, ale jego włączeniem w strukturę wypowiedzi, zaś efekt tego zabiegu zależy przede wszystkim od stopnia rozpoznawalności wzorca stylistycznego, stąd też wzorcami takimi stają się style mocno osadzone w świadomości odbiorcy. S. stanowi jeden ze środków często spotykanych w literaturze współcz., skierowanej w stronę estetyki postmodernizmu.
- stylizacja, zjawisko typowe dla stylu...
- STYLIZACJA, (plast.)
- dialektyzm, wyraz, zwrot, wyrażenie,...