Melchior (1892-1974)
reporter, publicysta, prozaik, teoretyk literatury dokumentalnej; 1909-11 red. konspiracyjnego pisma ; 1917-18 żołnierz Korpusu Pol. w Rosji; 1922-23 sekretarz red. "Kuriera Porannego", do 1926 naczelnik Wydziału Prasowego i Widowiskowego Ministerstwa Spraw Wewn.; doświadczenia wojenne i z lat rewolucji bolszewickiej zawarł w zbiorze reportaży Szpital w Cichniczach; 1926-27 odbył podróż do Meksyku, z którego nadsyłał korespondencje dla "Epoki" oraz "Kuriera Warszawskiego" zebrane potem w tomie W kościołach Meksyku; współtwórca Tow. Wydawniczego "Rój" (które wspólnie z M. Kisterem prowadził do 1939); odwiedził ZSRR (reportaże Opierzona rewolucja), podróżował również po Polsce, zbierając materiały do reportaży historycznych (efektem wycieczki kajakowej po Warmii i Mazurach stał się reportaż-esej Na tropach Smętka, przedstawiający sytuację Polaków i pol. kultury w Prusach Wsch.) i współcz. (C.O.P - ognisko siły, Sztafeta); autor haseł reklamowych Cukier krzepi, LOT-em bliżej; po wybuchu II woj. świat. w Rumunii, na Bliskim Wschodzie, potem we Włoszech, Francji, Niemczech, Anglii, pełniąc obowiązki korespondenta wojennego; 1949 zamieszkał w USA; Polskę odwiedził 1956, a 1959 powrócił na stałe; 1964 podpisał List 34 (przeciw cenzurze), oskarżony o współpracę z RWE, skazany na 3 lata więzienia (odsiedział 5 tygodni); czasy wojenne przedstawił w obszernej monografii Bitwa o Monte Cassino (wydania skrócone ze względów cenzuralnych pt. Monte Cassino i Szkice spod Monte Cassino), a także w zbiorach opowieści dokumentalnych Wrzesień żagwiący (do 1989 w kraju wydano jedynie fragmenty pt. Hubalczycy i Westerplatte); z wielkim sentymentem odnosił się do rodzinnych, kresowo-ziemiańskich tradycji (Szczenięce lata, Ziele na kraterze, Tędy i owędy); odbył wielką podróż (18 tys. mil) po pol. ośr. w Kanadzie, co dało początek cyklowi powieściowemu Panorama losu polskiego (Tworzywo, Drogą do Urzędowa, Jak daleko?). Pisarstwo W., barwne, wielowątkowe, posługujące się specyficznym humorem i dygresją (W. świadomie nawiązywał do tradycji szlacheckiej gawędy), z wyraźnym odcieniem emocjonalności, cieszyło się znacznym powodzeniem czytelniczym; W. stworzył własną teorię reportażu, w której dopuszczał udział fikcji, rozumianej jako "mozaika" faktograficzna (Prosto od krowy, Karafka La Fontaine'a); w ostatnich latach życia podsumował swój dorobek pisarski w zbiorach esejów, wspomnień, reportaży Zupa na gwoździu, Zupa na gwoździu doprawiona, Przez cztery klimaty; popularność zyskała trylogia amer. W ślady Kolumba (Atlantyk-Pacyfik, Królik i oceany, W pępku Ameryki); autor licznych broszur polit. i polemik (Kundlizm, Klub trzeciego miejsca), zbioru studiów Wojna i pióro, publikacji o dziejach Pomorza Walczący Gryf; prowadził bogatą korespondencję z pol. pisarzami i środowiskami emigracyjnymi (m.in. Cz. Miłoszem).
POLSKA. LITERATURA. LATA 1955-76, POLSKA. LITERATURA. OKRES 1939-45, , RÓJ, POLSKA. LITERATURA. 1918-39
- WAŃKOWICZ, Walenty (1800-42)
- Wańkowicz Melchior, (1892-1974)
- Wańkowicz Melchior, (1892-1974)