z chwilą wybuchu II woj. świat. polskie życie lit. znalazło się w konspiracji (także w gettcie żydowskim, obozie jenieckim lub koncentracyjnym); powstawały czasopisma podziemne, gdzie młodzi tworzyli literaturę zróżnicowaną i estetycznie, i światopoglądowo; należą do nich warszawskie: (W. Bojarski, A. Trzebiński, T. GajcyKarol TopornickiTopornicki KRoman OścieńOścień R, Z.L. Stroiński), (R. Bratny, W. Zalewski), (E. Pohoska, S. Marczak-Oborski, K.K. Baczyński, T. Borowski) oraz wydawany w Krakowie "Miesięcznik Literacki" (T. Kwiatkowski, W. Żukrowski, K. Wyka); w prozie dominowała krótka forma: nowela (J. Andrzejewski), reportaż literacki (m.in. A. Szymanowski, M. Kann -z getta), dziennik (Z. Nałkowska, K. Irzykowski, A. Trzebiński, J. Korczak), opowieść dokumentalna (A. Kamiński Kamienie na szaniec); w sowieckiej strefie okupacyjnej, gł. we Lwowie, działali twórcy skupieni wokół wydawanego po polsku organu Związku Pisarzy Radzieckich (T. Boy-Żeleński, J. Putrament, A. Ważyk, J. Przyboś, A. Rudnicki, W. Wasilewska), a później przy I Armii WP w ZSRR (L. Szenwald, L. Pasternak, A. Ważyk); udział Polaków w wysiłku wojennym aliantów we Francji, Norwegii i W. Brytanii opisywali A. Janta-Połczyński, K. Pruszyński, A. Fiedler, i J. Meissner, szlak armii generała W. Andersa i wcześniejsze losy jego żołnierzy opisali H. Naglerowa, W. Broniewski, J. Czapski, G. Herling-Grudziński, M. Wańkowicz, walki na Bliskim i Dalekim Wschodzie - B. Obertyńska, M. Hemar, J. Jasieńczyk, T. Parnicki. Niektórzy twórcy podjęli temat hist. poprzez nawiązania do piastowskich początków, szukając analogii do ówczesnych walk z Niemcami (A. Gołubiew, K. Bunsch, W. Grabski); środowisko pisarskie, podobnie jak wszystkie środowiska artystyczne, poddawane było represjom ze strony okupanta, zarówno hitler., jak też na ziemiach pol. zagarniętych 1939 przez armię sowiecką (Lwów); mimo to ruch artystyczny i lit. nie zamarł; na ok. 1500 książek i broszur wydanych konspiracyjnie na ziemiach pol. pod okupacją niem. 1/3 stanowiły publikacje literackie; charakterystycznym zjawiskiem tego okresu było skupowanie przez przedwojennych wydawców maszynopisów i rękopisów, co pozwalało ich autorom przetrwać lata wojny; ciężkie straty pol. literaturze zadała pacyfikacja powstania w-wskiego: wielu twórców zginęło w walce (K.K. Baczyński, T. Gajcy), zniszczone zostały zbiory biblioteczne, bezpowrotnie zaginęły manuskrypty nie opublikowanych dzieł.
- współczesna literatura polska, 1. Lata wojny i okupacji...
- ŻYDZI W POLSCE, pierwsi pojawili się...
- Jeleński Konstanty Aleksander, pseud. KAJ, (1922-87)