(1892-1974)
prozaik, publicysta, twórca pol. reportażu lit. Studiował w krakowskiej Szkole Nauk Polit. i prawo na UJ (ukończył na UW). Podoficer Związku Strzeleckiego. W l. 1917-18 żołnierz w Korpusie Polskim w Rosji, potem w Wojsku Polskim. Brał udział w wojnie pol.-ros. w 1920 r. Do 1926 r. naczelnik Wydziału Prasowego i Widowiskowego MSW. Z odbytej w l. 1926-27 podróży do Meksyku wysyłał reportaże do prasy krajowej. Współtwórca i współwłaściciel wydawnictwa "Rój". Po wybuchu wojny przez Rumunię przedostał się do Palestyny. W l. 1943-45 jako korespondent wojenny był we Włoszech (pod Monte Cassino), Francji, Niemczech i Anglii. W 1949 r. zamieszkał w USA, w 1958 r. wrócił do Polski. Niepokorny i kontrowersyjny, miał ciągłe kłopoty z władzami PRL. Był jednym z 34 sygnatariuszy listu w sprawie zagrożeń kultury, skierowanego do premiera Cyrankiewicza. Został aresztowany pod zarzutem przekazywania materiałów Radiu "Wolna Europa" i skazany na 3 lata więzienia (karę zmniejszono do 1,5 roku z zawieszeniem). Bardzo dużo pisał. Ogromną popularność zawdzięczał niezwykłemu talentowi narracyjnemu. Pisał stylem gawędziarskim - barwnym i dowcipnym, obfitującym w anegdoty, dygresje i swobodne refleksje. Jego utwory sprawiają wrażenie osobistej rozmowy, łatwo wciągają czytelnika w grę. Narrator tej prozy to człowiek otwarty, obdarzający wszystkich sympatią. Bogaty, bliski potocznemu język łączył z nutami liryzmu i patosu. Zawsze podejmował aktualne tematy związane z losami Polaków. Jako reporter sumiennie gromadził materiał faktograficzny, ale uwagę skupiał na konkretnych bohaterach, wczuwał się w ich przeżycia. W relację włączał fikcję, uzupełniał brakujące ogniwa, bo - jak mówił - "chodzi nie o los jednostki, ale o los zagadnienia". Najbardziej znane reportaże W. to: Na tropach Smętka (1936), Opierzona rewolucja (1934) - plon wycieczki do ZSRR, Dzieje rodziny Korzeniowskich (1944) - tekst na podstawie relacji jedynej osoby, która ocalała z zesłanej w 1939 r. pod Ural rodziny, Bitwa o Monte Cassino (1945- 47), Hubalczycy (1959), Westerplatte (1959). Większość utworów W. to połączenie autobiografii, reportażu i powieści, np. Ziele na kraterze (1951), trylogia W ślady Kolumba (Atlantyk - Pacyfik, 1967; Królik i oceany, 1968; W pępku Ameryki, 1969), Od Stołpców po Kair (1971), Tworzywo (1954) - opowieść o 5 pol. emigrantach w Kanadzie i z tej perspektywy spojrzenie na Polskę. Dużą popularność zdobyły Szczenięce lata (1934), Tędy i owędy (1961), Zupa na gwoździu (1967). Refleksję autotematyczną podjął W. w utworze o różnorodnych związkach pisarstwa z wojną Wojna i pióro (1974) oraz w komentarzu do własnej twórczości, Karafce La Fontaine'a (t. I - 1972, t. II - 1980). W. był postacią niezwykle malowniczą, fascynował jako człowiek i twórca. Poświęcono mu wiele tekstów, m.in. wywiad-rzekę K. Kąkolewskiego Wańkowicz krzepi (1973) i O Melchiorze Wańkowiczu - nie wszystko M. Kurzyny (1975).
- Wańkowicz Melchior, (1892-1974)
- MELCHIOR, Pochodzenia hebrajskiego,...
- WAŃKOWICZ, Melchior (1892-1974)