Sonda
seria radzieckich sond kosmicznych przeznaczonych gł. do testowania urządzeń przed wykorzystaniem ich w późniejszych badaniach Księżyca i planet; 1965 Z. 3 wykonał zdjęcia odwrotnej strony Księżyca; IX 1968 Z. 5 jako pierwszy próbnik z istotami żywymi na pokładzie (żółwie) okrążył Księżyc i wrócił na Ziemię, wodując na O. Indyjskim; 1968-70 Z. 6-8 okrążyły Księżyc i wróciły na Ziemię z materiałem zdjęciowym. Próbniki Z. 5-8 były bezzałogowymi wersjami statku Sojuz, poddawanymi próbom przed planowanym przez ZSRR załogowym lotem na Księżyc, do którego ostatecznie nie doszło; misje planetarne serii Z. (na Wenus i Marsa) zakończyły się niepowodzeniem.