jako zjawisko masowe pojawiła się na ziemiach pol. w 2. poł. XIX w., po zniesieniu pańszczyznyi objęła przede wszystkim ludność wiejską, pozbawioną dostatecznego zarobku w przeludnionych gospodarstwach i nie mogącą znaleźć zatrudnienia w powoli rozwijających się zakładach przemysłowych w miastach. Najliczniejsza - z terenów zaboru prus. (także sezonowa - na tzw. saksy): ok. 600 tys. do Rzeszy Niem., tyleż samo do USA. Z zaboru ros.: ok. 750 tys. do USA i Brazylii. Z zaboru austr. (nieco późniejsza, od pocz. XX w.): ok. 600 tys., gł. do USA. W latach 1870-1914 opuściło też ziemie pol. ok. 500 tys. ludności żydowskiej (emigracja ta, obok zarobkowego, miała też charakter polit. i rel.). Po I woj. świat. i odzyskaniu niepodległości utrzymywała się dość wysoka liczba emigrujących (co związane było również z łączeniem rodzin itp.), niwelowana częściowo (gł. 1919-21) reemigracją z krajów zamorskich. 1926-30 liczba emigrantów zbliżyła się do miliona, a reemigrantów do 460 tys.; emigracja zarobkowa gwałtownie zmniejszyła się w okresie światowego kryzysu gosp. (1929-35), w latach 1936-39 znów pojawiła się tendencja wzrostowa, gł. emigracji do USA, Belgii, Francji. Po roku 1945 ograniczona z przyczyn polit. do minimum, nieco szerzej wystąpiła w latach 1977-81; po przystąpieniu Polski do UE w krajach, które otworzyły swoje rynki pracy dla Polaków (Irlandia, Szwecja, W. Brytania), w trakcie 2004 roku zameldowało się 100 tys. osób.
- EMIGRACJA, wychodźstwo
- POLSKA. HISTORIA. GOSPODARKA PO 1815, najszybszy rozwój gosp.(...)
- SŁOWACJA, państwo w środk.,...