autochtoniczna grupa słowiańskiej ludności Pomorza (Gdańskiego i Zach.); od XIII w. losy K. wpisane w dzieje państwa pol.; 1309 część terytorium zajmowanego przez K. zajęli Krzyżacy (po rz. Łebę). Kaszuby właściwe wcielono do Polski 1454, część ziem przez nich zamieszkanych anektowała Brandenburgia (1648 i 1657); po I rozbiorze Polski (1772) całość ziem kaszubskich znalazła się w państwie pruskim; mimo stałego nacisku germanizacyjnego K. zachowali poczucie odrębności nar. i językowej; pierwszym zabytkiem piśmiennictwa kaszubskiego są Dutki brzeskie; próby stworzenia kaszubskiego j. lit. pojawiły się pod koniec XVI w. (Szymon Krofey, Michał Mostnik); wyraźne ożywienie kultury K. nastąpiło w okresie Wiosny Ludów za sprawą Floriana Ceynowy, którego idee podjęli na początku XX w. Młodokaszubi; celem ich ruchu było podtrzymanie i odnowienie tradycji kaszubskiej oraz wzmocnienie więzi z Polską; zaczęły ukazywać się czasopisma: , "Przyjaciel Ludu Kaszubskiego", "Gryf Kaszubski" (od 1931); rozwijała się literatura: Hieronim Jarosz Derdowski, Aleksander Majkowski, Jan Karnowski, Leon Heyke, Franciszek Sędzicki; współcz.: Anna Łajming, Alojzy Nagel, Jan Dżeżdżon. Włączenie K. do Polski w 1919 spowodowało wzrost zainteresowania ich folklorem, żywym i specyficznym, z bogatą mitologią, obrzędowością, tradycjami sztuki lud. i rzemiosła (budownictwo, garncarstwo, hafty). Język (dialekt) kaszubski przechował wiele archaizmów słowiańskich, nie funkcjonujących już we współcz. polszczyźnie: odmienny (ruchomy) akcent. Ograniczenia autonomii kult. K. w PRL spowodowały osłabienie ich ruchu i liczne wyjazdy do RFN ludności tego rejonu.
GOŁĘBIEWSKI, ŁEBA, MRONGOWIUSZ, CEYNOWA Florian Stanisław, DERDOWSKI Hieronim, ETNONIM, PIEPKA, SYCHTA,
- KASZUBA, wieś w , powiat sokólski.(...)
- KOCIEWIE, region etnograficzny...
- POMORSKA OWCA, polska rasa użytkowych,...