kraina historyczna między dolną Wisłą i dolnym Niemnem zamieszkała w starożytności i średniowieczu przez ludy bałtyckie, gł. Prusów; w skład P. wchodziły terytoria plemienne: Pomezania, Pogezania, Warmia, Sambia, Sudowia (Jaćwież), Nadrowia, Skalowia, Barcja, Natangia; pierwsze wzmianki o P. pochodzą z zapisu tzw. (IX w.), gdzie nazwano je Bruzi; XI-XIII w. władcy i książęta pol. toczyli częste wojny, starając się podporządkować sobie i chrystianizować P.; Krzyżacy, sprowadzeni 1226 przez Konrada Mazowieckiego, niemal całkowicie wyniszczyli plemiona pruskie; od 1310 na terenach P. szybko dokonywano kolonizacji, osadzając w miastach przybyszy gł. z Niemiec, którzy otrzymywali korzystne przywileje (tzw. prawo chełmińskie); pozostała ludność pruska została zmuszona do przyjęcia tzw. pruskiego prawa lokacyjnego, ograniczającego jej swobody i własność ziemi; w XIV w. do P. przyłączono Pomorze Gdańskie; w okresie tym nastąpiło znaczne ożywienie gospodarcze tych terenów, m.in. dzięki oddziaływaniu Gdańska, Torunia, Królewca i Elbląga, silnych ośr. handlowych należących do Hanzy; w XV w., w czasie wojen z Polską, Krzyżacy potraktowali P. jako swoje zaplecze wojskowe, wznosząc tu zamki i warownie, dokonując siłą rekwizycji żywności i wcielając miejscową ludność do wojska, co w rezultacie doprowadziło do wyniszczenia ekonomicznego; mimo znacznego osłabienia po klęsce grunwaldzkiej Krzyżacy nie zmienili swego stosunku do miejscowej ludności, co doprowadziło do powstania 1440 Związku Pruskiego; 1454 oddał on P. królowi pol., który ogłosił przywilej inkorporacyjny, na mocy którego ziemie pruskie wchodziły formalnie w skład Korony (łącznie z Gdańskiem); traktat pokojowy z Zakonem zawarty 1466 w Toruniu tworzył z Warmii, Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej podległe Polsce P. Królewskie, zaś pozostałe tereny zatrzymali Krzyżacy jako lenno pol. (Prusy Zakonne); ponowny wybuch walk pol.-krzyżackich zakończył się ostateczną klęską Zakonu i jego sekularyzacją; ostatni wielki mistrz, książę Albrecht Hohenzollern zhołdował posiadane dotąd ziemie królowi pol. (P. Książęce).
