stan społeczny obejmujący wolnych mieszkańców miast, którzy uzyskiwali stopniowo od feudałów odrębne prawa i przywileje; w Polsce ukształtowało się w XIII w. w związku z procesem lokacji miast na prawie niem.; tworzyły je grupy osadników, gł. narodowości niem., które w okresie kilku stuleci uległy polonizacji; podobnie jak inne stany, m. nie było jednolite i dzieliło się z uwagi na status majątkowy na bogaty patrycjat, który odgrywał decydującą rolę w radzie miejskiej rządzącej miastem, oraz biedniejszy plebs. Mieszczanie trudnili się gł. handlem i rzemiosłem, a silna wspólnota interesów poszczególnych grup zawodowych skłoniła ich do wytworzenia licznych bractw, cechów i gildii. Wpływy polit. m. polskiego, znaczące w okresie panowania Andegawenów i pierwszych Jagiellonów, uległy redukcji w XVI w. w wyniku działań szlachty, broniącej swej dominacji w państwie. Faktycznej dyskryminacji m. w Rzeczypospolitej nie zmieniło przyznawanie przez królów poszczególnym miastom tzw. przywileju generalnego, który dawał m.in. prawo delegowania reprezentantów do izby poselskiej (jako pierwszy otrzymał taki przywilej 1493 Kraków, a w następnych stuleciach także Wilno, Warszawa, Poznań, Lublin, Sandomierz i Kamieniec Podolski), choć nie mogli tam zabierać głosu. Rozszerzenie praw mieszczan przyniosła dopiero Konstytucja 3 maja. Zanik m. jako odrębnej warstwy społecznej nastąpił w XIX w.
- mieszczaństwo, dzieje polskiego mieszczaństwa,...
- klasycyzm warchitekturze, styl warchitekturze obejmujący...
- szlachta, zrównać w prawach szlachtę...