KALWINIZM

doktryna religijna opracowana przez J. Kalwina w środowisku protestanckiej reformacji. W sferze teologicznej jej centrum jest doktryna predestynacji; nie dlatego Bóg potępia człowieka, że ten grzeszy, ale człowiek grzeszy dlatego, że Bóg go potępił. Bóg jak gdyby ustala wcześniej liczbę przyszłych zbawionych i potępionych, jednych z góry odrzuca, a drugich obdarza łaską. Z sakramentów k. akceptuje tylko chrzest i eucharystię. W odróżnieniu od M. Lutra przyjmuje tylko duchową (niematerialną) obecność Chrystusa w eucharystii. K. odrzuca hierarchiczną organizację Kościoła kat. i akcentuje szerokie uczestnictwo laikatu, wprowadzając pojęcie wspólnoty wiernych, którzy mają prawo wyboru religijnego przewodnika (pastora). Jednocześnie podkreśla supremację władzy religijnej nad polityczną, proponując rodzaj konfederacji zachowujących autonomię wspólnot religijno-polit. Powszechnie uważa się, że potraktowanie pracy przez k. jako wartości religijnej, jej wyświęcenie i pochwała (w połączeniu z rygoryzmem moralnym) przyczyniło się do rozwoju kapitalizmu i odpowiadało ambicjom mieszczaństwa. Z Genewy k. szybko rozszerzył się do innych krajów: Francji (hugenoci), Holandii, Węgier, Szkocji (prezbiterianizm), Anglii (purytanie). Ci ostatni wprowadzili k. do Ameryki Północnej. Niezłomność purytańskich pionierów i ich sukces w kolonizacji Ameryki przypisuje się w dużym stopniu ich przekonaniom religijnym. Surowości zasad k. odpowiada prostota form kultu: drewniany krzyż, Biblia, pozbawione obrazów i rzeźb wnętrza świątyń, nabożeństwo, na które składa się śpiewanie psalmów i słowo mówione. Współczesny k. złagodził pierwotną naukę o predestynacji, twierdząc (K. Barth), że ponieważ Chrystus odkupił całą ludzkość, wszyscy ludzie zostali aktem miłości bożej predestynowani do zbawienia, w czym zbliżył się do katolicyzmu. K. rozpowszechniony jest na całym świecie i liczy ok. 40 mln wiernych.

• kalwinizm, nurt reformacyjny w chrześcijaństwie...
• kalwinizm, doktryna rel. protestantyzmu,...
• hugenoci, powszechnie przyjęta...