właśc. Centralne Kierownictwo Ruchu Mas Pracujących Miast i Wsi - Wolność, Równość, Niepodległość
od V 1944 Polska Partia Socjalistyczna; partia zał. X 1939 przez część kierownictwa Polskiej Partii Socjal. (K. Pużak, Z. Zaremba) i uchodźczy Komitet Zagr. PPS (H. Lieberman, J. Stańczyk), w okresie II woj. świat. jedna z gł. polskich partii polit., desygnująca czł. do rządu na uchodźstwie (1944-47 premier T. Arciszewski, 1943-44 wicepremier J. Kwapiński i in.), Delegatury Rządu RP na Kraj (m.in. z-ca delegata A. Pajdak), Polit. Komitetu Porozumiewawczego, Krajowej Reprezentacji Politycznej, Rady Jedności Narodowej (przew. K. Pużak); także do Rady Pomocy Żydom (przew. J. Grobelny, R. Jabłonowski), Społ. Komitetu Antykomunistycznego (przew. F. Białas); początkowo kadrowa, 1944 ok. 90 tys. czł. (gł. robotników) w Warszawie, Krakowie, Zagłębiu Dąbrowskim, Łodzi, Częstochowie, Lublinie i in.; powołała zbrojne organizacje: Gwardię Ludową WRN, Socjal. Oddziały Bezpieczeństwa, Straż Przemysłową; tworzyła konspiracyjne związki zawodowe; przeciwna polityce rządu RP na uchodźstwie wobec ZSRR, IX 1941 - III 1943 nie uczestniczyła w Polit. Komitecie Porozumiewawczym; w "programie Polski Ludowej" na czas powojenny postulowała demokrację parlamentarną, uspołecznienie przemysłu, rozdział Kościoła i państwa, demokratyzację oświaty, równouprawnienie mniejszości narodowych (wyjąwszy Niemców), wspólnotę eur.; organy prasowe: "Informator", "WRN", "Robotnik", "Robotnik w walce", "Wolność", "Wieś i Miasto", "Płomienie", "Naprzód" i in.; prócz wymienionych, gł. działacze A. Bień, J. Cyrankiewicz, J. Dzięgielewski, Z. Żuławski; 1944 próby legalnej działalności i porozumienia z tzw. Odrodzoną PPS unicestwione przez działaczy tejże popierających PPR; VII 1945 rozwiązanie partii, część czł. wstąpiła do legalnej PPS, część konspirowała w Niezależnej Polskiej Partii Socjal., emigranci działali na uchodźstwie w Związku Socjalistów Pol.; w procesach polit. działaczy (Pużak, T. Szturm de Sztrem i in.) skazywano na wieloletnie więzienie.
- WOLNOŚĆ, RÓWNOŚĆ, NIEPODLEGŁOŚĆ, WRN, właśc. Ruch Mas...
- Polska Partia Socjalistyczna, (PPS)
- POLSKA PARTIA SOCJALISTYCZNA, PPS