religia indyjska, kontynuacja braminizmu; powstawała w zasadniczym swoim kształcie od ok. V w. p.n.e. do ok. VII w. n.e., włączając w siebie wiele elementów niearyjskich, ludowych kultów wyznawanych m.in. przez narodowości należące do kręgu indyjskiej religii i kultury; asymilowała także elementy buddyzmu i dżinizmu. Początkowo panteistyczna, później teistyczna i monoteistyczna (kult jednego boga w wielu postaciach); w późniejszym okresie przekształciła się w kult jednego, najwyższego boga - Wisznu lub Siwy, co dało początek dwóm kierunkom: wisznuizmowi i siwaizmowi. Obok autorytetu Wed h. opiera się na naukach zawartych w puranach, eposach Mahabharata i Ramajana oraz Księdze Manu, zawierającej wykład poglądów metafizycznych, etycznych i społecznych. Wg wyznawców h. świat odradza się w kolejno po sobie następujących cyklach; każdy człowiek w kolejnych swoich wcieleniach doskonali swój karman - co może trwać nawet tysiące lat - by w końcu uwolnić się z kołowrotu egzystencji. Ład moralny, który jest dialektyką zasługi lub winy, jedni uznają za automatyczny, inni widzą w nim efekt działania bóstwa; zbawienie człowiek osiąga przez uczynki, poznanie i łaskę bóstwa otrzymaną dzięki miłości do niego (bhakti). Wedyjska ofiara (jadżnia) zostaje tu zastąpiona adoracją boga (pudża). Adoracja i kult bóstw odbywają się we wspaniałych świątyniach, a towarzyszą im złożone ceremonie; główne święta: diwali i holi. H. określa także strukturę społeczną, ze ściśle wydzielonymi tzw. kastami, odpowiadającymi porządkowi świata; każda z tych kast ma swoje miejsce w ładzie społecznym, a jej członkom nie wolno wykraczać poza granice kasty, co wpływa także na obyczajowość i życie codzienne. Od X-XIII w. h. znalazł się w kręgu wpływów islamu; powstały odłamy łączące elementy obu religii, m.in. sikhowie i gmina Kabira; w XVIII w. zaznaczają się także oddziaływania chrześcijaństwa, co jest przyczyną prób reformatorskich w obrębie h., podejmowanych m.in. przez Rammohana Raja (zał. gminy Brahma Samadż) i Dajananda Saraswatiego.
HINDUIZM
Religie, księgi
DUSZA, AJODHJA, ARDŻUNA, WISZNUIZM, GAUTAMA, ŻEBRACY, GAJA, ASCEZA, BRAMINIZM, WARNA