w większości systemów religijnych i filozoficznych nieśmiertelny i niematerialny czynnik ożywiający wszystkie istoty; także tradycyjna nazwa psychiki człowieka; spirytualizm zakładając dualizm d. i ciała uznaje d. za duchową, nieśmiertelną substancję; wg idealizmu subiektywnego d. stanowi jedyną prawdziwą rzeczywistość, wobec której świat cielesny jest pochodny; w panteizmie d. jest przejawem wyższej zasady rządzącej światem; pojęcie d. wiązało się dla ludów pierwotnych z rozróżnieniem przedmiotów martwych i żywych (obdarzonych tchnieniem, oddechem - stąd nazwa); starożytni Egipcjanie odróżniali dwie d.: ka nieśmiertelne, ale pozostające w pobliżu ciała, i ba przenoszące się w krainę umarłych; Chińczycy rozróżniali śmiertelną d. zmysłową i nieśmiertelną d. rozumną; poglądy Greków na d. różniły się w zależności od szkoły filoz., np. epikurejczycy, jońscy filozofowie przyrody i Demokryt uważali ją za układ atomów, a platonicy za niematerialną, nieśmiertelną, istniejącą niezależnie od ciała, które jest od niej zależne; chrześcijaństwo przyjęło, że d. ludzka jest nieśmiertelna i pochodzi bezpośrednio od Boga - synod w Toledo uznał (400), że każdą d. stworzył Bóg w drodze oddzielnego aktu stwórczego; w hinduizmie d. (atman - czyli tchnienie) została stworzona na początku czasu, a w momencie narodzin zostaje uwięziona w ziemskim ciele, by wraz ze śmiercią przejść do kolejnego ciała (reinkarnacja).
DUSZA
Nauki społeczne i humanistyka
PSYCHOFIZYCZNY PROBLEM, JAŹŃ, AGNOSTYCYZM, SCJENTOLOGICZNY KOŚCIÓŁ, DYBUK, BA, DRUZOWIE, SAADIA, SEMANGAT, ANIMIZM