Główny bohater powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni.
Brat Wiktora ➞ Judyma, lekarz. Pochodzi z warszawskiego proletariatu, jest synem wiecznie pijanego szewca. Wy- chował się w wilgotnej, śmierdzącej, pełnej pary suterenie. Po śmierci matki opiekę nad Tomaszem przejmuje ciotka - kobieta chimeryczna, zamożna i jednocześnie skąpa. Traktuje ona Judyma jako chłopca na posyłki, każe mu zmywać podłogi i naczynia, nierzadko Tomasz jest przez nią bity i wypędzany z domu. Mimo poniewierki udaje się mu ukończyć gimnazjum i studia medyczne. Uzyskawszy zawód lekarza, Judym uświadamia sobie własne zobowiązania wobec warstwy, z której się wywodzi.
Postanawia poświęcić się walce z biedą i leczeniu ludzi ubogich. W odczycie adresowanym do warszawskich lekarzy uwypukla dramatyczne położenie nizin społecznych, apeluje o bezpłatne leczenie najuboższych oraz działania profilaktyczne. Postulaty Judyma spotykają się z jawną niechęcią ze strony konformistycznego środowiska warszawskich medyków. Adwersarze bohatera przypisują mu marzycielstwo, idealizm i niesprawiedliwą ocenę ich przedsięwzięć filantropijnych (w rzeczywistości będących spektakularnymi działaniami pozornymi).
Bojkot ze strony lekarzy oraz fiasko prywatnej praktyki skłaniają Judyma do opuszczenia Warszawy i objęcia stanowiska asystenta w zakładzie sanatoryjnym w Cisach. W miejscowości tej bez- skutecznie próbuje realizować swój program darmowej opieki medycznej nad ubogimi. Z niezrozumieniem przełożonych spotykają się jego projekty profilaktyczne (np. pomysł osuszenia stawów - przyczyny epidemii malarii). Głównymi powodami niechęci dyrekcji uzdrowiska do pomysłów młodego lekarza są partykularyzm, wygodnictwo oraz obawa przed stratami finansowymi. Walka o likwidację głównego ogniska malarii kończy się awanturą Judyma z Węglichowskim i Krzywosądem.
Ten ostatni wrzucony zostaje przez rozwścieczonego medyka do stawu. Zdarzenie to zmusza bohatera do opuszczenia Cisów. Na przesiadkowej stacji kolejowej Judym przypadkowo spotyka swojego dawnego znajomego - inżyniera ➞ Korzeckiego. Korzecki zaprasza go do Zagłębia Dąbrowskiego. Tomasz przyjmuje zaproszenie i przez pewien czas pracuje jako lekarz fabryczny w jednym z górniczych miast. Ma tu okazję naocznie przekonać się o niewyobrażalnej nędzy robotników i ich katorżniczej pracy. W Zagłębiu dojrzewa Judymowa decyzja o całkowitym poświęceniu się najuboższym. Tomasz z pełną świadomością wyrzeka się szczęścia osobistego, rezygnując z małżeństwa z Joanną ➞ Podborską. Boi się, że posiadanie rodzi- ny uniemożliwi mu pracę na rzecz po- prawy bytu nizin społecznych, uczyni go klasycznym dorobkiewiczem i konformistą. Swoją decyzję uzasadnia narzeczonej następującymi słowami: Ja muszę rozwalić te śmierdzące nory.
Nie będę patrzał, jak żyją i umierają ci od cynku. [...] Przecie to ja jestem za to wszystko odpowiedzialny! Ja jestem! [...] Jeśli tego nie zrobię ja, lekarz, to któż to uczyni? Judym to typ dziewiętnastowiecznego inteligenta, posiadającego wyraźne po- czucie misji społecznej, żyjącego ze świadomością długu wobec najuboższych, w pełni realizującego pozytywistyczne hasło "pracy u podstaw" oraz popularny w ówczesnych kręgach lewicowych postulat "pójścia w lud". Sporo jest też w nim cech romantycznego buntownika, rewolucjonisty, ofiarnika, ascety. W polskiej świadomości nazwisko tego bohatera funkcjonuje jako symbol postawy społecznikowskiej, bezkompromisowości i poświęcenia. W ekranizacji powieści (Doktor Judym, reż. Włodzimierz Haupe, 1975 r.) w głównej roli wystąpił Jan Englert.