Bohater cyklu opowieści o Rycerzach Okrągłego Stołu.
Syn króla Bana z Benoic (w prostej linii rzekomo potomka biblijnego króla Dawida), najznamienitszy z rycerzy króla Artura. Jako chłopiec został porwany przez czarodziejkę Vivianę. Wychowała go Pani z Jeziora. Lata spędzone w dwóch światach - realnym i nadprzyrodzonym - odciskają głębokie piętno na jego osobowości.
Chłopiec marzy, by zostać rycerzem. Uzyskawszy pełnoletność, opuszcza dwór Pani z Jeziora i wyrusza do Camelotu, zamku króla Artura. Pasowany na rycerza, staje się jednym z najbliższych przyjaciół władcy. Otrzymuje miecz, który nazywa Arondight. Zakochuje się z wzajemnością w Ginewrze, żonie Artura. Postanawia tę grzeszną (acz platoniczną miłość) odpokutować i wyrusza na poszukiwanie świętego Graala.
W drodze zatrzymuje się w zamku króla Pellesa z Cobernic, gdzie napojony czarodziejskim eliksirem, zostaje zwabiony do łoża Elaine, córki swego gospodarza. Moc ziół sprawia, że Lancelot jest przekonany, iż noc tę spędza z Ginewrą (z tego związku narodzi się ➞ Galahad; on to w przyszłości ma ocalić święte naczynie). Za sprawą swego syna Mordreda Artur dowiaduje się o romansie Ginewry i Lancelota.
Zbiera więc wojsko i wyrusza przeciwko rywalowi. Na wieść, że Mordred chce przejąć władzę w Camelocie, Artur wraca, a Lancelot natychmiast spieszy mu z odsieczą. Niestety, przybywa zbyt późno - jego przyjaciel zabija syna, ale w walce sam zostaje ciężko raniony. Lancelot cały swój majątek przekazuje na rzecz Kościoła i resztę życia spędza w odosobnieniu.
Został pochowany w swym zamku Joyous Gard. Lancelota, postać chyba najbardziej psychologicznie złożoną spośród rycerzy Okrągłego Stołu, znaną wcześniej z tradycji ustnej, do literatury wprowadził w latach 70. XII w. Chrétien de Troyes w romansie Le Chevalier de la Charrette (Lancelot, rycerz z wózkiem).
Ok. 1220 r. anonimowy autor poświęcił mu prozatorski utwór Lancelot du lac ou Lancelot propre (Lancelot z Jeziora). W XV w. Tomasz Malory uczynił go jednym z bohaterów romansu Le Morte d’Arthur (Śmierć Artura), przeniesionego na ekran w 1981 roku przez Johna Boormana pt. Excalibur (w roli Lancelota wystąpił Nicholas Clay). Renesans tej postaci, jak również innych bohaterów legend Okrągłego Stołu, przypadł na koniec XIX w.: m.in. wątki te podejmowali: A. Tennyson w Idyllach królewskich (1889), E.A. Robinson Lancelot (1920), J. Cocteau w dramacie Rycerze Okrągłego Stołu (1937).
Filmografia tematu obejmuje m.in. ekranizację Rycerzy Okrągłego Stołu (1953) Richarda Thorpe z Robertem Tylorem jako Lancelotem, Lancelota z Jeziora (1974) w reżyserii Roberta Bressona z Lucą Simonem w tytułowej roli i Rycerzy króla Artura (1995) Jerry’ego Zuckera z Richardem Gere.