Postać historyczna, pojawiająca się m.in. w utworach pisarzy renesansowych oraz w dramacie Stanisława Wyspiańskiego Wesele.
Nadworny błazen Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, już w literaturze renesansowej kreowany na wykształconego patriotę i polityka, przestrzegającego Zygmunta Starego przed konsekwencjami jego niektórych poczynań. Bohater obrazu Jana Matejki, dla którego był mędrcem zatroskanym o przyszłość kraju, jakby przewidującym późniejsze o ponad 200 lat rozbiory.
U Wyspiańskiego także symbolizuje mądrość polityczną, troskę o losy ojczyzny, dalekowzroczność. Objawia się ➞ Dziennikarzowi (redaktorowi konserwatywnego "Czasu"), stanowi projekcję jego myśli, stanów wewnętrznych, głos sumienia. Stańczyk przypomina Dziennikarzowi o niewoli kraju i apatii charakteryzującej rodzime społeczeństwo. Krytykuje dziennikarską manipulację opinią publiczną oraz (znamienne dla krakowskich konserwatystów) deprecjonowanie przeszłości i teraźniejszości, brak wiary w przyszłość. Na koniec wręcza Dziennikarzowi błazeńską laskę (kaduceusz) - symbol władzy nad opinią publiczną i świadomością narodu.