Główny bohater powieści Victora Hugo Nędznicy.
Pochodzący z biednej rodziny chłopskiej i wcześnie osierocony przez rodziców; jako młody chłopak z głodu ukradł bochenek chleba, za co został aresztowany i skazany na pięć lat galer. Ponieważ kilkakrotnie podejmował próby ucieczki, wyrok rósł, w końcu był więziony 19 lat. Po opuszczeniu galer nie mógł znaleźć nigdzie miejsca, wreszcie podejrzanemu włóczędze udzielił schronienia biskup Myriel z Digne.
Valjean odchodząc ukradł swojemu gospodarzowi srebra i został schwytany, Myriel jednak uratował go przed ponownym uwięzieniem twierdząc, że sam mu owe srebra ofiarował. Postawa biskupa radykalnie zmieniła Valjeana, przywracając mu wiarę w ludzką dobroć. Pod nazwiskiem Madelaine osiadł w Montreuil-sur-mer, gdzie założył fabrykę i dał się poznać jako uczciwy człowiek, został potem nawet merem tego miasteczka.
Jednak kiedy inspektor Javert aresztował niewinnego człowieka jako domniemanego Valjeana, ten oddał się w jego ręce, aby nie stać się przyczyną cudzej krzywdy. Uciekł podczas drogi do więzienia pozorując utonięcie i wyruszył do Paryża, gdzie, jak sądził, łatwiej będzie mu się ukrywać; wcześniej jednak, zgodnie z obietnicą daną Fantynie, swojej zmarłej pracownicy, wykupił jej córkę Kozetę z rąk Thénadierów i zajął się nią jak ojciec, starając się zapewnić jej jak najlepsze wychowanie (pracował m.in. jako ogrodnik w klasztorze, w którym Kozeta odbierała edukację).
Musiał jednak często zmieniać nazwisko i ukrywać się przed ścigającym go także w Paryżu Javertem. Napadnięty przez szajkę Thénadiera i uratowany dzięki interwencji Javerta, był zmuszony z kolei uciekać przed tym drugim. Podczas rozruchów w Paryżu w 1832 r. zaangażowany po stronie rebeliantów, uratował od śmierci ujętego przez nich Javerta, a także rannego narzeczonego Kozety, Mariusza Pontmercy. Przezwyciężając zaborczą miłość do Kozety, zgodził się na jej małżeństwo z Mariuszem i wyposażywszy ich finansowo, umarł ciesząc się z ich szczęścia.