– jeden z najobszerniejszych rozdziałów negocjacyjnych regulujących kwestie włączenia polskiego rynku towarów rolno-spożywczych do Jednolitego Rynku Unii Europejskiej oraz objęcia polskiego rolnictwa pełnym zakresem Wspólnej Polityki Rolnej. Rozdział reguluje też kwestie rynku pracy i kształcenia na obszarach wiejskich, poprawy infrastruktury technicznej, kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej oraz stworzenia systemu ewidencji obrotu towarami rolno-spożywczymi z państwami trzecimi. Spora część rozdziału poświęcona jest organizacji rynków poszczególnych rodzajów upraw. Screening w tym obszarze odbywał się w okresie wrzesień 1998 – listopad 1999, oddzielnie dla każdego z dziewięciu podobszarów negocjacyjnych. Przewodniczącym polskiej delegacji na wszystkie sesje przeglądu prawa (z wyjątkiem sesji w podobszarze weterynarii) był Jerzy Plewa, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Stanowisko negocjacyjne zostało przekazane stronie wspólnotowej 16 grudnia 1999, negocjacje rozpoczęły się 14 czerwca 2000, zakończyły się natomiast 13 grudnia 2002 podczas obrad szczytu Rady Europejskiej w Kopenhadze. Zgodnie z deklaracją złożoną podczas inauguracji negocjacji akcesyjnych Polska wystąpiła o: objęcie polskiego rolnictwa pełnym zakresem Wspólnej Polityki Rolnej (tzn. wsparciem cenowym, dochodowym i strukturalnym, w tym także korzystanie z płatności bezpośrednich) i zadeklarowała dostosowanie prawne i instytucjonalne niezbędne w tym zakresie; przyznanie limitów wielkości produkcji na poziomie uwzględniającym zasoby przyrodnicze produkcji rolniczej przyjaznej środowisku oraz zapewniające utrzymanie stabilnych źródeł dochodów ludności rolniczej i włączenie polskiego rynku towarów rolno-spożywczych do europejskiego obszaru Jednolitego Rynku Europejskiego. Negocjacje w tym dziale należały do najtrudniejszych z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze już w pierwszej fazie negocjacji ujawniła się bardzo duża rozbieżność stanowisk we wszystkich najważniejszych kwestiach regulowanych w tym obszarze. Po drugie zaś jest to bardzo wrażliwy społecznie rozdział, ponieważ dotyczy ochrony interesów bardzo dużej części społeczeństwa polskiego – około 20%. Dodatkowo według sondaży rolnicy w większości są grupą, która na proces integracji patrzy ze sporym niepokojem. Jednym z najtrudniejszych do rozwiązania problemów była kwestia dopłat bezpośrednich. Dokument Agenda 2000 w ogóle nie przewidywał środków na ich finansowanie dla nowych państw członkowskich. W toku negocjacji uzgodniono jednak stopniowe dochodzenie do pełnego poziomu dopłat, rozpoczynając od 30% w 2004 do 40% w 2007 wraz z ich stopniowym wzrostem o 10% przez następne lata. Polskie postulaty szły jednak znacznie dalej, Polska dążyła do przesunięcia części środków z puli przeznaczonej na rozwój wsi i obszarów wiejskich na rzecz dalszego zwiększenia poziomu dopłat bezpośrednich. Porozumienie w tej sprawie zostało zawarte podczas szczytu w Kopenhadze. Biorąc pod uwagę sumę trzech źródeł finansujących dopłaty bezpośrednie: środki przewidziane w budżecie Unii na dopłaty bezpośrednie, sumę powstałą z przesunięcia części funduszy przeznaczonych na rozwój wsi (tzw. drugi filar) oraz wkład ze strony polskiego budżetu, dopłaty bezpośrednie kształtują się na następującym poziomie: w 2004 – 55%, w 2005 – 60%, w 2006 – 65%. W trakcie negocjacji Polska zdecydowała się na stosowanie uproszczonego systemu wypłaty dopłat bezpośrednich uzależnionego od powierzchni gospodarstwa rolnego niezależnie od wielkości produkcji. Jednak w trakcie prac redakcyjnym nad Traktatem Akcesyjnym pojawił się problem interpretacji postanowień kopenhaskich. Ostatecznie przyjmując interpretację Komisji Europejskiej, Polska zdecydowała się na uzupełniony system uproszczony, co oznacza, że rolnicy otrzymają dopłaty bezpośrednie uzależnione od powierzchni użytków rolnych z uwzględnieniem podziału na uprawy polowe, np. zboża, rośliny strączkowe i rzepak oraz użytki zielone – łąki i pastwiska. Te wypłaty pokrywane będą z budżetu Unii przeznaczonego na dopłaty bezpośrednie. Dodatkowe dopłaty z funduszy unijnych tzw. drugiego filaru oraz budżetu krajowego otrzymają rolnicy wytwarzający produkty dotowane w Unii (np. chmiel, tytoń, len, rośliny oleiste, bydło, owce), przy czym będą one także rozliczane w sposób uproszczony, tj. w przeliczeniu na hektar. Ten system oznacza, że wszyscy rolnicy posiadający gospodarstwa rolne powyżej 1 ha, niezależnie od rodzaju produkcji, uzyskają dopłaty bezpośrednie, otrzymując tę samą stawkę od każdego hektara. Dodatkowe dopłaty z drugiego filara i z budżetu krajowego dostaną tylko rolnicy wytwarzający produkty dotowane (zarówno produkcja roślinna, jak i zwierzęca). Co istotne, dopłaty te będą wypłacane rolnikom w oparciu o jeden, uproszczony wniosek tak, aby w jak największym stopniu ograniczyć biurokrację. Polska utrzyma także większość z dotychczasowych form pomocy państwa dla sektora rolnego, uzyskując dodatkowo wsparcie finansowe dla gospodarstw niskotowarowych do wysokości 1250 euro rocznie na gospodarstwo (pierwotna propozycja wynosiła 750 euro). Polska otrzymała także pomoc finansową na tworzenie grup producentów (oraz uzyskała pięcioletni okres przejściowy w zakresie spełnienia wymogów tworzenia takich organizacji), wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych na dostosowanie się do unijnych standardów oraz finansowanie pomocy technicznej. Na wniosek Polski w tekście Traktatu Akcesyjnego umieszczono klauzulę ochronną w rolnictwie pozwalającą na ochronę sektora rolnego w chwili wystąpienia zakłóceń w jego funkcjonowaniu. W końcowej fazie rozmów w Kopenhadze Polska uzyskała korzystną dla siebie wielkość plonu referencyjnego (z 2,96 t/ha do 3,0 t/ha) oraz kwoty mlecznej na poziomie 8 964 020 ton. Polska uzyskała także roczny okres przejściowy na ustalenie indywidualnych kwot dla producentów surowca mlecznego. Wynegocjowano także, nieprzewidzianą w wyjściowym stanowisku negocjacyjnym, rezerwę restrukturyzacyjną na poziomie 416 tys. ton. Polska uzyskała okres przejściowy do 31 marca 2005 dotyczący przestrzegania wyznaczonej kwoty mlecznej (nie będzie się stosowało kar wobec producentów przekraczających kwoty mleczne), trzyletni okres przejściowy na określenie minimalnej partii towaru podlegającej skupowi interwencyjnemu, pięcioletni okres przejściowy na zawartość tłuszczu w mleku pitnym oraz pięcioletni na minimalną wielkość produkowanego surowca tytoniowego. Drugą grupę problemów stanowiły kwestie weterynaryjne i fitosanitarne, które stanowią istotną część acquis communautaire. W chwili rozpoczęcia negocjacji polski system kontroli weterynaryjnej nie spełniał wszystkich wymogów wspólnotowych, dlatego konieczne było uchwalenie tzw. ustawy weterynaryjnej oraz nowelizacja szeregu innych ustaw, tak aby maksymalnie zharmonizować system polski z systemem unijnym. W wyjściowym stanowisku negocjacyjnym Polska zobowiązała się do wprowadzenia rozwiązań prawnych pozwalających na osiągnięcie zgodności z wymogami Unii Europejskiej w zakresie: systemu kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej na granicy z państwami spoza Unii; systemu nadzoru nad bezpieczeństwem dopuszczonej do obrotu żywności; weterynaryjnych, fitosanitarnych standardów produkcji żywności; utworzenie systemu rejestracji i identyfikacji zwierząt oraz zakładów utylizacji odpadów zwierzęcych. Przebudowa przejść granicznych na wschodzie kraju oraz budowa Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli – IACS realizowane są przy wsparciu programu PHARE. Kolejny problem to konieczność dostosowania zakładów zajmujących się przetwórstwem artykułów pochodzenia zwierzęcego do niezwykle restrykcyjnych przepisów unijnych, co pociąga za sobą duże koszty. W wyniku negocjacji Polska otrzymała okres przejściowy na dostosowania strukturalne dla stu trzynastu zakładów przetwórstwa mleka i czterdziestu zakładów przetwórstwa rybnego – do 31 grudnia 2006 oraz dla 332 zakładów przetwórstwa mięsnego – do 31 grudnia 2007. Do momentu zakończenia okresów przejściowych produkty z tych zakładów będą dopuszczone do obrotu wyłącznie na terenie Polski. Kolejną istotną sprawą była jakość mleka przekazywanego do zakładów przetwórstwa. Komisja zajęła zdecydowane stanowisko, ponieważ ta kwestia jest bezpośrednio związana ze zdrowiem konsumentów. Po długotrwałych negocjacjach ustalono, że do końca 2006 mleko niespełniające unijnych wymogów jakości będzie mogło być przetwarzane nie tylko w zakładach objętych okresem przejściowym, lecz także w zakładach posiadających certyfikaty jakości. Pod warunkiem jednak, że produkty wytwarzane z mleka gorszej jakości będą dopuszczone do obrotu wyłącznie na rynku krajowym. Do końca 2006 Polska otrzymała również okres przejściowy na dostosowania strukturalne w gospodarstwach produkujących mleko. Wynegocjowano także dwa okresy przejściowe w zakresie problematyki fitosanotarnej. Do końca 2006 należy dostosować dokumentację niezbędną przy rejestracji czterech substancji używanych w produkcji środków ochrony roślin. Do 2014 możliwa będzie w Polsce uprawa wyłącznie odmian ziemniaka odpornego na raka ziemniaczanego. Negocjacje w obszarze rolnictwa należy uznać za bardzo udane, ponieważ Polska jako jedyny kraj kandydujący uzyskała tak liczne rozwiązania przejściowe, które pozwolą na stopniowe i płynne włączenie się polskich produktów rolno-spożywczych w obrót na Jednolitym Rynku.
- obszary negocjacyjne, – tematyczne grupowanie...
- obszar negocjacyjny nr 31, Inne, – drugi obszar, oprócz...
- Zespół Negocjacyjny, – Zespół Negocjacyjny...