Doświadczeniami, jakie często decydowały o tonie XX-wiecznej literatury amerykańskiej, były rozczarowanie, sprzeciw i bunt. Ruchy kontrkulturowe, które pojawiły się w latach 60. i u źródeł których leżała niezgoda na materializm w codziennym życiu i sprzeciw wobec nieugiętego konserwatyzmu w polityce, dały początek wielu nieodwracalnym procesom, kształtującym oblicze USA w dzisiejszej dobie.
Zapowiedzią hippisowskiej "rewolucji" były ekscentryczne działania beatników w latach 50. Przedstawi- ciele The Beat Generation (czyli Pokolenia Beatników) bardzo krytycznie odnosili się do uniformizacji życia Amerykanów, jaka nastąpiła po II wojnie światowej, a objawiała się na płaszczyźnie politycznej, ekonomicznej i obyczajowej. Otóż na przełomie lat 40. i 50. rozpoczął się okres prosperity, a rozwój ekonomiczny szybko przełożył się na poprawę warunków bytowych w zasadzie całego społeczeństwa. Przyczyn imponującego wzrostu gospodarki amerykańskiej należy upatrywać w tym, że Stany Zjednoczone były po wojnie jedynym zwycięskim mocarstwem, które nie odniosło żadnych zniszczeń na własnym terytorium i mogło zaspokoić popyt na różne towary w odbudowującej się Europie.
Amerykańskie fabryki płaciły pracownikom godziwe pensje, skutkiem czego umocnił się bardzo tradycyjny układ rodziny, z pracującym i zarabiającym ojcem jako przysłowiową "głową" i niepracującą zawodowo matką jako gospodynią i opiekunką dzieci. Słynny poeta-beatnik Allen Ginsberg bezlitośnie wyszydził ów model rodziny w programowym dla pokolenia wierszu Howl (Skowyt, 1956). Gdy w życiu codziennym Amerykanów zapanowała kojąca stabilizacja, niesprzyjająca postawom dysydenckim, świat wszedł w burzliwy czas formo- wania się nowego, globalnego układu sił. Stany Zjednoczone i Rosja - tudzież kraje od tych mocarstw zależne - stanęły na progu zimnej wojny. Świat pogrążył się w niepewności; z dnia na dzień mogła wybuchnąć następna wojna światowa.
Najbardziej pamiętnym - i wstydliwym - przejawem napięcia istniejącego w amerykańskim życiu politycznym było powołanie senackiej komisji do badania przypadków domniemanej współpracy Amerykanów z komunistami. Na czele komisji stanął niesławny senator Joseph McCarthy. Maccartyzm unaoczniał, do jakich środków mógł się posunąć rządowy establishment, żeby wyrobić w obywatelach jedyne słuszne poglądy. Nieprzypadkowo we wspomnianym wierszu Ginsberga pojawiają się beatnicy, rozdający na ulicach Nowego Jorku "superkomunistyczne ulotki" i szykanowani za tę działalność przez policję. Jest to obraz znamienny o tyle, że beatnicy nie mieli aż tak silnych sympatii politycznych, a ulotki rozdawali nie w geście poparcia dla określonej sprawy, tylko dlatego, że mogli w ten sposób jakoś zaszkodzić nieustępliwym i niesprawiedliwym organom władzy. Skądinąd zresztą wyzwanie, jakie beatnicy rzucali obyczajom, miało większe znaczenie niż zagrożenie, jakie stwarzali dla polityki.
Beatnicy szokowali swoich współczesnych nieograniczoną swobodą. Nie dbali o materialny byt, żyli z dnia na dzień. Eksperymentowali z miększymi i twardszymi narkotykami. Cenili spontaniczność i wierzyli, że życie seksualne nie powinno być niczym krępowane; mieli wielu partnerów jednocześnie, bez ogródek przyznawali się do homoseksualnych skłonności. Szczerością odpowiadali na powszechne zakłamanie. Odrzucali priorytet materialny ("mieć"), chcieli podążać drogą rozwoju duchowego ("być"), stąd fascynacja wielu beatników buddyzmem zen.
W literaturze upodobali sobie z jednej strony nurt dysydencki, na przykład dzieła Henry’ego Davida Thoreau, a z drugiej pisarstwo mistyczne. Swoistymi bazami beatników były San Francisco i Nowy Jork. Wspomnijmy, że słowo beat budziło wieloznaczne skojarzenia - z czasownikiem to beat (pobić), z rzeczownikiem beatitude (błogosławieństwo), wreszcie ze słowem beat oznaczającym rodzaj rytmu w jazzie. Głównymi literackimi reprezentantami The Beat Ge- neration byli poeci Allen Ginsberg (1926-97), Gary Snyder (ur. 1930) i Lawrence Ferlinghetti (ur. 1919) oraz prozaicy Jack Kerouac i William Burroughs.