Dramat, który w estetyce Hegla był najważniejszym rodzajem literackim, w epoce realizmu stał się przedmiotem wielu opracowań teoretycznych, m.in. Ästhetik oder Wissenschaft des Schönen (1846-58) Friedricha Theodora Vischera, Philosophie der Kunst Friedricha Wilhelma Josepha Schellinga (wydana pośmiertnie w 1859 r.) oraz opracowania Gustava Freytaga (Die Technik des Dramas, 1863), Alberta Brachvogla, Conrada Beyera, Wilhelma Henzena, Rudolfa Gottschalla, Otto Ludwiga i innych.
Obfita refleksja teoretyczna wynikała nie tylko z ambicji estetycznych. Próba stworzenia dramatu podejmującego aktualną tematykę mieszczańską miała także aspekt polityczny. Jak zauważył m.in. Hermann Hettner, sztuka dramatyczna przeżywa okresy wielkości tylko wtedy, gdy naród z powodzeniem zamyka potężny okres formowania (1852). Wystawiona po raz pierwszy w 1852 r. pięcioaktowa tragedia Agnes Bernauer Friedricha Hebbla to XV-wieczna historia oskarżonej o czary i skazanej na śmierć pięknej córki golibrody, która poślubiła następcę tronu bawarskiego, posłużyła autorowi do ukazania tragicznego konfliktu między dążeniami jednostki a interesem państwa. W dramacie tym Hebbel wyraził jednocześnie swoje przekonanie o niezawinionej tragiczności losu. Indywidualność jest z góry skazana na przegraną, jako niezgodna z zasadami rządzącymi światem. Nieco wcześniejsza jest trzyaktowa tragedia mieszczańska Maria Magdalene. Ein bürgerliches Trauerspiel, po raz pierwszy wystawiona w 1846 roku. Klara, dziewczyna z mieszczańskiego domu, oddaje się niekochanemu narzeczonemu, który ją opuszcza. Z obawy, że wiadomość o jej "hańbie" mogłaby zabić ojca, dziewczyna popełnia samobójstwo. Siłą tego dramatu jest obiektywne i realistyczne ukazanie środowi- ska mieszczańskiego i jego przywiązania do przestarzałego kodeksu moralnego.
Dramat Hebbla był próbą "regeneracji" mającej w Niemczech długą tradycję tragedii mieszczańskiej, której przedstawicielami byli m.in. Lessing i Schiller. O ile jednak celem tradycyjnej tragedii mieszczańskiej było ustanowienie mieszczańskich norm i wartości jako norm i wartości ogólnoludzkich w opozycji do przede wszystkim szlachty feudalnej, o tyle w sztuce Hebbla w centrum zainteresowania znajduje się mieszczański system wartości, który właśnie opanował sferę polityczną i społeczną. Wraz z powstaniem wielkiej burżuazji świat mieszczański nie jest już przedmiotem tragedii w klasycznym rozumieniu. Wartościowych utworów dramatycznych, którym nie można by postawić zarzutu epigoństwa, dyletantyzmu i trywialności, powstało w 2. połowie XIX stulecia bardzo niewiele. Radykalizm tragicznej wizji świata Büchnera i Grabbego ustąpił w tym okresie skłonności do szukania kompromisu i przy- stosowania się do istniejących warunków.
Miejsce tragicznej akcji zajęły kontemplacja i rezygnacja. Świadomość zdeterminowania ludzkiego życia wyraźnie wpływała na ograniczenie pola działania postaci. Jedynym wybitnym dramatopisarzem tego okresu jest Friedrich Hebbel (1813-63), który w swoich dramatach (Agnes Bernauer, Maria Magdalene) kontynuuje klasyczno-idealistyczne tradycje niemieckiej dramaturgii. Jego poglądy teoretyczne na literaturę kształtowały się m. in. pod wpływem Hegla i Feuerbacha. W swoich dramatach próbował ukazywać i motywować sens przemian historycznych na przykładzie losów jednostek w przełomowych chwilach dziejowych. Utwory dramatyczne Hebbela cieszyły się małym zainteresowaniem współczesnych, w przeciwieństwie do wtórnych dramatów Emmanuela Geibela, Rudolfa Gottschalla i Adolfa Wilbrandta. W teatrach grywano często sztuki francuskich autorów: Dumasa syna, Sardou i Feuilleta oraz ich niemieckich uczniów (Oskara Blumenthala, Gustava Kadelburga i innych).