Dla czytelnika z początków XXI wieku średniowiecze, a już szczególnie jego ostatnie stulecia, to wiek rycerzy – i to w obu znaczeniach tego słowa: jako profesjonalistów wojny i jako ludzi, dla których honor i rycerskość były wartościami najważniejszymi. Poznajemy ich od małego – poprzez telewizję, kino, książkę, nawet gry komputerowe. Być może rycerze Okrągłego Stołu są dziś bardziej popularni niż wtedy, gdy opowieści o ich czynach powstawały: z przyczyn demograficznych są na pewno znani większej liczbie ludzi, ale być może także większemu odsetkowi żyjących. Ale i w średniowieczu byli popularni, i to nie tylko wśród rycerstwa, o czym świadczą dziesiątki zachowanych w różnych językach kopii opowieści i ich wariantów.
Utworem współczesnym, który łączy wątki eposu rycerskiego – zwanego chanson de geste – i hagiografii (tutaj żywota ascety) jest powieść Tomasza Manna pt. Wybraniec. Główny bohater jest owocem grzechu kazirodczego brata i siostry, potem rycerzem, potem kochankiem matki, potem jeszcze pokutnikiem żyjącym na skale, wreszcie papieżem Grzegorzem. Pomysł do swego utworu zaczerpnął Mann z eposu Gregorius Hartmanna von Aue (ok. 1165- 1220). Hartmann von Aue z kolei korzystał z legendy francuskiej (Vie de Saint- Gregoire).Epika rycerska to wielka pochwała męstwa i czynów wojennych. Opiewano często rycerzy, którzy brali udział w wyprawach krzyżowych. Opowiadano o wspaniałych i dzielnych wodzach. Rycerz chrześcijański głęboko wierzy w Boga, broni wiary oraz swych panów ziemskich (służąc wasalom). Rycerz musiał w zasadzie być dobrze urodzony, choć można było także zostać rycerzem za swe zasługi i chwałę zdobytą na polu bitewnym.
W całej Europie powstawały wielkie cykle epickie o bohaterskich rycerzach, którzy dokonywali czynów heroicznych i pięknych. Na terenach niemieckojęzycznych (i w krajach skandynawskich) była to np. Pieśń o Nibelungach, we Francji cykl opowieści z czasów Karola Wielkiego (z Pieśnią o Rolandzie na czele) i opowieści o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu, popularne także w Anglii, gdzie powstała ich pierwotna wersja.
Pieśń o Nibelungach (Das Nibelungenlied), której autora nie znamy, powstała w języku średniowysokoniemieckim. Niblung lub Nibelung był mitycznym (w mitologii germańskiej) władcą ludu karłów. Karły te mieszkały w Nibelheimie, był to kraj mroczny i zasnuty mgłami (niem. der Nebel – mgła). Karły były właścicielami skarbów, których pilnował Alberyk.
Pieśń o Nibelungach powstała ok. roku 1200 w Bawarii lub Austrii. W tradycji ustnej musiała istnieć od dawna, historyczne tło eposu to wędrówki ludów w IV i V w. Andrzej Lam, autor polskiego przekładu Pieśni o Nibelungach, pisał:
Postać Hildebranda stała się tematem innego eposu z IX w. oraz eposu z w. XIII (Młodsza Pieśń Hildebranda). Jak widać bohaterowie w różnych opracowaniach występowali w całych cyklach pieśni heroicznych, zarówno starogermańskich, jak i skandynawskich.
Temat Nibelugów stał się też inspiracją dla Richarda Wagnera, który stworzył dramat sceniczny pt. Pierścień Nibelunga (Der Ring des Nibelungen). Dramat został po raz pierwszy wystawiony w Bayreuth w 1876 roku.
Poemat epicki napisany w języku narodowym (a więc nie po łacinie), a opiewający heroizm bohatera, najczęściej walczącego z niewiernymi, np. Pieśń o Rolandzie, poemat o Cydzie czy Pieśń o Aleksandrze (Macedońskim); określenie początkowo stosowane tylko do literatury francuskiej.
Pieśń o Nibelungach dzieli się na dwie części: Śmierć Zygfryda oraz Zemsta Krymhildy. Bohaterski Zygfryd, potomek królewskiego rodu z Niderlandów, zdobywszy skarby należące do Nibelungów, udaje się do Wormacji. W Wormacji pragnie zdobyć rękę sławnej piękności – Krymhildy. Krymhilda ma trzech braci, którzy wiedzą, że Zygfryd jest posiadaczem skarbu Nibelungów, czapki niewidki oraz że jego ciało jest (z wyjątkiem pleców) odporne na ciosy dzięki kąpieli w krwi smoka. Zygfryd zgodził się pomóc Gunterowi, jednemu z braci Krymhildy, w zdobyciu ręki królowej islandzkiej, Brunhildy (w zamian za tę pomoc zażądał zgody na małżeństwo z Krymhildą). Brunhilda złożyła ślub, iż ten będzie jej mężem, który przewyższy ją w rzucie oszczepem, pchnięciu kamieniem i skoczy dalej niż ona. Zygfryd w czapce niewidce pomógł Gunterowi zwyciężyć Brunhildę. Odbyły się podwójne zaślubiny Zygfryda z Krymhildą i Guntera z Brunhildą. W noc poślubną Brunhilda powiesiła na ścianie swego oblubieńca, jednak Zygfryd w czapce niewidce uratował go. Niebawem jednak sam Zygfryd został zabity przez zawistnego Hagena podczas polowania, gdy gasił pragnienie w strumyku.Zauważyć można, że w ostatnim cytowanym wersie narrator podkreśla, że w czasach jemu współczesnych, a więc w XII w., gdy kodeks rycerski już się ustalił, zbrodnia Hagena, ugodzenie bezbronnego – znalazłaby surowe potępienie. Hagen nie zachował się po rycersku, ale w czasach, o których mówi epos, w czasach zamętu, czyn Hagena nie był niczym niezwykłym.
W części drugiej eposu Krymhilda poślubia Etzela (Attylę, króla Hunów), aby dokonać zemsty za śmierć swojego męża. Etzel pomaga jej się zemścić. Zaprasza jej braci na swój dwór. Bracia Krymhildy giną z rąk Hildebranda i Dytryka z Bern. Hagena uśmierca sama Krymhilda, gdy ten nie chce zdradzić, gdzie ukrył skarb (a ukrył go w falach Renu). Hildebrand, gdy uświadomił sobie okrucieństwo Krymhildy, zabija ją. Etzel odprawia żałobę. Tak kończy się Pieśń Nibelungów.