Reklama

Historycy późnego cesarstwa rzymskiego

Na panowanie Juliana Apostaty i jego następców przypada twórczość ostatniego z wielkich historyków rzymskich, Ammiana Marcelina (330 – ok. 400), wojskowego i uczestnika kampanii partyjskiej. Narracja jego liczącej 31 ksiąg Historii (Res gestae) wychodziła od czasów Nerwy (96-98), kończyła się śmiercią cesarza Walensa pod Adrianopolem (378) – zachowały się jednak jedynie księgi XIV-XXXI, a wiec dzieje lat 353-378. Oś wydarzeń w zachowanym tekście stanowi wyprawa cesarza Juliana przeciw Partom – znamienne, że władca ten cieszy się stosunkowo największą sympatią autora (nie oznacza to jednak, że Historia pokazuje go jako bohatera bez skazy). Niechęć, i to wyraźną, budzi u historyka zdegenarowana arystokracja rzymska, pogrążona w wiecznej pogoni za bogactwem i przyjemnościami. Wizja, jaką pozostawia, nie należy do optymistycznych – podobnie jak Tacyt przekonany o dominacji negatywnych cech w naturze ludzkiej, Ammian patrzy na państwo pogrążone w głębokim kryzysie, u granic imperium przemieszczają się już hordy Hunów. Oczywiście, Historie nie negują tezy o wieczności Rzymu – pytanie polega jednak na tym, jaka to będzie wieczność.

Reklama

Jeśli Ammiana uznać za kontynuatora dzieła Tacyta, anonimowa Historia Augusta kontynuuje tradycję biograficzną Swetoniusza (acz niekoniecznie z jego plotkarstwem). Ten pokaźny zbiór biografii cesarzy od Nerwy do Numeriana (ergo do objęcia władzy przez Dioklecjana), zachował się w nie najgorszym stanie: brak żywotów Nerwy, Trajana, czterech cesarzy panujących w III wieku (Filip Arab, Decjusz, Gallus, Emilianus) i pierwszej części żywotu Waleriana. Zaznaczyć trzeba, że nierówna wartość literacka i historyczna zbioru pociągnęła za sobą burzliwe dyskusje co do tożsamości autora (a może raczej autorów).

Podobnie gatunek biograficzny dominuje w Liber Caesarum Aureliusza Wiktora, prefekta Rzymu w 389 roku. Zawiera to dzieło żywoty cesarzy rzymskich od Augusta do Konstancjusza. Przypisuje się Wiktorowi również autorstwo Historia tripartita – trzech prac historycznych obejmujących dzieje Rzymu od panowania Saturna do Romulusa (Origo gentis Romanae), od Proki do Antoniusza i Kleopatry (De viris illustribus) i od Augusta do śmierci Teodozjusza (Epitome de Caesaribus).

Encyklopedia Internautica
Reklama
Reklama
Reklama